Қазақстанның машина жасау саласы тұрақты өсім көрсетуде: 2025 жылдың алғашқы алты айында өндіріс көлемі 11 пайыздан астамға артқан. Бүгінде бұл сектор өңдеуші өнеркәсіптің бестен бір бөлігін иеленіп, экономикаға қуатты мультипликативтік әсерін тигізуде. Машина жасауда ашылған әрбір жұмыс орны металлургиядан бастап логистикаға дейінгі аралықтағы жеті-сегіз қосымша жұмыс орнын қалыптастырады. BAQ.KZ.
Саланың дамуының негізгі тіректері – цифрлық шешімдерді енгізу, өндірісті жергіліктендіру және халықаралық компаниялармен әріптестік. Осы факторлар Қазақстан машина жасауын жаңа технологиялық деңгейге көтеріп отыр.
Осы және өзге де саланы ілгерілетіп отырған үрдістер жайлы толығырақ BAQ.KZ-тің шолу материалынан оқи аласыз.
Автосектор: өндірісті жергіліктендіру мен цифрландыруға басымдық
Қазақстандағы машина жасау саласының жетекші бағыты – автомобиль өндірісі. Оның үлесі саланың 40%-дан астамын құрайды. Бүгінде елімізде JAC, Chevrolet, KIA, Lada, Hyundai, Genesis және басқа да маркаларды шығаратын кәсіпорындар жұмыс істеп тұр. 2025 жылы Алматы мен Қостанайда жаңа зауыттар іске қосылып, модельдер қатарын кеңейтуге және күрделі технологияларды игеруге мүмкіндік береді.
Сала қарапайым ірі тораптық құрастырудан біртіндеп мультимедиялық жүйелерді, орындықтарды, электронды блоктарды өндіруге көшіп келеді. Бұл қадам өндірістің жергілікті үлесін арттырып, жаңа жұмыс орындарын ашуға әрі халықаралық нарыққа шығуға қажетті біліктілікті қалыптастыруға жол ашады. Өндіріс процесін цифрландыру, роботтандырылған желілерді енгізу және сапаны басқару жүйесін жетілдіру – саланың негізгі даму факторларының бірі болып отыр.
«Hyundai Trans Kazakhstan» ЖШС кузов бояу цехының бригадирі Айсұлу Ақбарова зауыттағы жаңа технологиялар туралы әңгімелеп берді:
Біз неміс және корей технологиялары бойынша жұмыс істейміз. Материалдарды да сол елдерден пайдаланамыз. Соңғы жылдары цех жұмысында айтарлықтай өзгерістер болды. Өндіріс анағұрлым заманауи, тиімді әрі экологиялық сипат алды. Ең алдымен автоматтандыру деңгейі артты. Қазір көптеген операцияларды роботтар атқарады – бояудан бастап герметик жағу мен сапаны бақылауға дейін. Бұл адами фактордың ықпалын азайтып, нәтижені тұрақты әрі қайталанатын етіп алуға мүмкіндік берді, – деді ол.
Айсұлу Ақбарова зауытта экология мәселелеріне айрықша мән берілетінін атап өтті. Өндіріс біртіндеп су негізіндегі бояулар мен қауіпсіз материалдарды пайдалануға көшіп жатыр. Заманауи сүзгі жүйелері зиянды шығарындыларды едәуір азайтып, еңбек жағдайын жақсартуға мүмкіндік беруде.
Энергоүнемділік те басты бағыттардың бірі болып отыр. Цехтарда төмен температуралы полимерлеу пештері енгізіліп, желдету және ауа рециркуляциясы жүйелерінің жұмысы оңтайландырылған. Бұл сападан ешқандай зиян келтірмей-ақ, энергия тұтынуды азайтуға көмектеседі.
Бақылау дәлдігі де жаңа деңгейге көтерілді. Қаптаманың қалыңдығын өлшеу үшін лазерлік және оптикалық жүйелер қолданылады, ал жоғары ажыратымдылықтағы камералар ең ұсақ ақауларды да нақты уақыт режимінде анықтайды.
Өндірістік желілер әлдеқайда икемді бола түсті: бір қондырғыда әртүрлі үлгілерді бояуға мүмкіндік бар, ал роботтар жаңа түстер мен материалдарға оңай бейімделеді.
Сонымен қатар лак-бояу жабынының сапасы мен ұзақмерзімділігі айтарлықтай артты. Жаңа праймерлер мен лактар жарқырауды ұзақ сақтап, сыртқы әсерлерге төзімділікті күшейтеді. Сондай-ақ ультракүлгін сәулелерден және микрожарықтардан сенімді қорғаныс береді. Осындай өзгерістердің арқасында өндірістік үдеріс заманауи стандарттарға сай, технологиялық тұрғыдан жетілдірілген әрі сапа, қауіпсіздік және тұрақты даму талаптарына толық сәйкес келеді.
Бригадирдің айтуынша, дәнекерлеу цехынан шыққаннан кейін кузов бояуға дайындықтың бірнеше кезеңінен өтеді.
Алдымен ол мұқият жуылып, майсыздандырылады: дәнекерлеу жұмыстары кезінде жиналған шаң-тозаң, кір, май мен басқа дақалдықтар толық алынады. Одан кейін катафорез процесі басталады. Бұл химиялық өңдеуді — фосфаттауды қамтиды. Кузовқа мырыш немесе марганец фосфатының жұқа қабаты жағылады. Бұл қабат коррозиядан қорғайды және келесі жабындардың беріктігін арттырады. Одан соң кузов толықтай арнайы электролитті ваннаға батырылады. Электр тогының әсерімен барлық беттерге, тіпті қол жетпейтін қуыстарға да біркелкі топырақ қабаты тұнады. Кейін кузов пешке жіберіліп, жоғары температурада кептіріліп, праймер қабаты бекітіледі.
Келесі кезеңде дәнекерленген жіктерге және ылғал өтуі мүмкін орындарға арнайы герметиктер жағылады. Бұл кузовты коррозиядан қорғап қана қоймай, шу мен дірілден оқшаулауды жақсартады. Бұдан кейін түбі мен дөңгелек доғаларына берік антигравийлік жабын түсіріледі. Ол металды тас соққысынан, ылғал мен жолда қолданылатын реагенттердің әсерінен қорғайды.
Осыдан кейін кузов аралық тегістеу және беткі қабаттың сапасын бақылау кезеңінен өтеді. Мамандар ұсақ ақауларды, артық шығып кеткен бояу қалдықтарын немесе тегіс емес жерлерді жояды. Қажет болған жағдайда арнайы толтырғыш грунт қолданылады. Ол бетті тегістеп, бояудың металлға жақсырақ жабысуын қамтамасыз етеді. Барлық осы сатылардан өткен соң ғана кузов толыққанды бояуға дайын болады.
Теміржол машина жасау: рельстегі инновациялар
Теміржол саласы машина жасау құрылымының шамамен 13 пайызын құрайды және жаңа буын технологияларын енгізудің маңызды алаңына айналып келеді. Астанадағы «Stadler Kazakhstan» зауытының іске қосылуы заманауи жолаушылар вагондары мен локомотивтерін әлемдік стандарттарға сай өндіруге жол ашты. Олар жоғары энергия үнемділігімен, жайлылығымен және цифрлық мониторинг жүйелерімен ерекшеленеді.
Компания мәліметінше, биыл жылдың соңына дейін Астанадағы зауытта құрастырылған швейцариялық Stadler компаниясының алғашқы вагондары «Қазақстан темір жолына» (ҚТЖ) тапсырылмақ. 2026 жылдан бастап олар төрт бағытта жолаушылар тасымалын қамтамасыз етеді.
ҚТЖ өкілдерінің айтуынша, жаңа Stadler вагондары мына бағыттарда қатынайды:
- Астана – Алматы,
- Астана – Семей,
- Астана – Шымкент,
- Астана – Атырау.
ҚТЖ-мен жасалған келісімшарт аясында швейцариялық компания 2030 жылға дейін 557 вагон жеткізуі тиіс. Олардың қатарында купелік, плацкарттық және ерекше қажеттіліктері бар адамдарға арналған арнайы вагондар бар.
Мемлекет те жылжымалы құрамды жаңартуды ынталандыру мақсатында ескі вагондарды пайдалануға қойылатын талаптарды күшейтіп отыр. Бұл қадам операторларды заманауи үлгілерді сатып алуға итермелейді. Нәтижесінде, салада инновациялық шешімдерге тұрақты сұраныс қалыптасып, теміржол машина жасау саласының жедел трансформациялануына ықпал етуде.
Электр техникасы және тұрмыстық техника: импортты алмастыру бағыты
Машина жасау көлемінің шамамен 9 пайызы электротехникалық өнімдер мен тұрмыстық техникаға тиесілі. 2024 жылы Қазақстанда 270 мыңнан астам тұрмыстық техника өндірілсе, 2025 жылдан бастап Samsung брендінің теледидарлары мен кір жуғыш машиналарының өндірісі іске қосылды. Бұл тек ассортиментті кеңейту ғана емес, импортты алмастыруға бағытталған стратегиялық қадам саналады.
Сонымен қатар елде трансформатор жабдықтары, аккумулятор батареялары және кабель-өткізгіш өнімдері шығару дамып келеді. Мұндай тауарлар энергетика мен құрылыс саласында үлкен сұранысқа ие. Ал энергия үнемдеуші шешімдерге деген сұраныстың артуы жаңа технологиялар мен инновациялық материалдарды енгізуге серпін беруде.
Ауыл шаруашылығы және арнайы техника: цифрлық шешімдер іс жүзінде
Қазақстан ауыл шаруашылығы машиналарын, сондай-ақ мұнай-газ және тау-металлургия кешеніне арналған техниканы өндіруді белсенді түрде дамытып келеді. Соңғы бес жылда ауыл шаруашылығы техникасының шығарылымы төрт есеге артты, ал Amazone мен Zoomlion сынды ірі инвесторлардың келуі терең жаңғырту кезеңін бастады.
Заманауи тракторлар мен комбайндар дәлме-дәл егіншілік жүйелерімен, «ақылды» датчиктермен және навигация құралдарымен жабдықталуда. Мұндай шешімдер аграршыларға ресурстарды үнемдеп, өнімділікті арттыруға мүмкіндік береді.
Ал мұнай-газ және металлургияға арналған машина жасауда жаңа қорытпалар, энергия үнемдейтін қозғалтқыштар мен жабдықтың сенімділігін арттыратын технологиялар қолданысқа енгізілуде.
Технологиялық кластерлер: болашақтың іргетасы
Қазақстан машина жасауының болашағы көп жағдайда өнеркәсіптік кластерлердің дамуына байланысты. Бүгінде Екібастұз бен Саранда кәсіпорындар, зертханалар мен білім беру алаңдарын тоғыстырған орталықтар құрылуда. Кластерлік тәсіл бизнес, мемлекет және ғылым күшін біріктіріп, инновацияларды енгізуге әрі білікті кадрларды даярлауға қолайлы жағдай жасайды.
2028 жылға дейінгі Кешенді жоспар аясында сала алдына өндіріс көлемін екі еселеу міндеті қойылған. Ол үшін қаржыландыруға қолжетімділікті арттыру, өндірісті жергіліктендіруді ынталандыру және экспортты қолдау қажет.
Мұнда шешуші рөлді технологиялық жаңғырту атқарады: жабдықтың цифрлық егізін жасаудан бастап, «ақылды» фабрикаларды енгізуге дейінгі қадамдар осының дәлелі.
Болашаққа көзқарас: инновациялар – басты қозғаушы күш
Жаңа технологиялар Қазақстан машина жасауының бәсекеге қабілеттілігінің негізіне айналуда. Алдағы жылдары саланың дамуы өндірісті жергіліктендірудің артуы, халықаралық брендтермен ынтымақтастықтың тереңдеуі және өндірістік үдерістердің цифрландырылуы арқылы айқындалмақ.
Геосаяси және экономикалық тәуекелдерге қарамастан, Қазақстан машина жасауды экономиканың негізгі өсу нүктелерінің біріне айналдырудың берік іргетасын қалап жатыр. Жаһандық бәсекелестік жағдайында саланың ұзақмерзімді дамуын қамтамасыз етіп, елдің әлемдік нарықтағы позициясын нығайтатын да – дәл осы технологиялық көшбасшылық болмақ.
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!