Қазақстанда жеке тұлғаларға арналған автолизинг бағдарламасын іске қосуға дайындық жүріп жатыр. Бұл бастама ішкі автонарықты қолдаудың жаңа тетігі болмақ деп күтілуде. Алайда бағдарлама талқылану кезеңінде-ақ негізгі сұрақ туындап отыр — автолизинг шынымен де дәстүрлі автонесиеден тиімді бола ма? BAQ.KZ тілшісі осы жаңа бастаманың барлық қыр-сырын, артықшылықтары мен ықтимал тәуекелдерін саралап көрді.
Автонесие – уақыт сынынан өткен тетік
Қазір азаматтар көлікті Қазақстанның Даму банкі (БРК) арқылы жүзеге асырылатын жеңілдетілген автонесие бағдарламасы бойынша сатып алып жүр. Бұл құрал автокөлік өнеркәсібінің басты қозғаушы күшіне айналды.
2022 жылдан бері қазақстандықтар жалпы сомасы 150 миллиард теңгеден асатын 22 мыңнан астам жеңілдетілген несие алған.
Бағдарламаның шарттары ашық әрі түсінікті: жылдық мөлшерлеме – 4%-ға дейін, тиімді мөлшерлеме – 7,5%-дан аспайды, несиелеу мерзімі – 7 жылға дейін, ал көліктің ең жоғары құны – 15 миллион теңге. Бағдарламаны қаржыландыру Ұлттық қор, республикалық бюджет және Ұлттық банктің қаражаты есебінен жүзеге асырылады. Жалпы көлемі шамамен 82 миллиард теңге.
Жеңілдетілген автонесие өзінің тиімділігін дәлелдеді : ол қазақстандық көліктерге сұранысты арттырып, саланың тұрақтылығын қамтамасыз етті. Алайда бағдарламаның өз шектеулері де бар – қаражат лимиті, кезек және несие алушыларға қойылатын талаптар, – деп түсіндірді Қазақстанның Даму Банкі өкілдері редакцияның ресми сұрауына берген жауабында.
Лизинг – балама ма, әлде қымбат нұсқа ма?
Несиенің орнын енді автолизинг басуы мүмкін. Бұл жүйеде көлік бірден пайдалануға беріледі, бірақ толық төлем жасалғанша ол лизинг компаниясының меншігінде қалады. Алғаш қарағанда – ыңғайлы: жоғары табысты растаудың қажеті жоқ, кепіл де талап етілмейді, рәсімдеу де жеңіл.
Алайда мамандардың айтуынша, мұндай қолайлылықтың өз бағасы бар – пайыздық мөлшерлеме жоғары болуы мүмкін.
Автоэксперт Арсен Шакуовтың пікірінше, лизинг көлік алуға мүмкіндік аясын кеңейте алады, бірақ бұл тек пайыздық мөлшерлеме қолжетімді болған жағдайда ғана тиімді.
Егер автолизингтің жылдық мөлшерлемесі 10–12 пайыз шамасында болып, мерзімі 20 жылға дейін белгіленсе, бағдарлама азаматтардың қызығушылығын тудыра алады. Ең бастысы – бастапқы жарнаны алып тастау керек. Себебі дәл сол талап көп адамды тоқтатады. Орташа есеппен көлік құны 10–12 миллион теңге болса, 10 пайыздық бастапқы жарна – шамамен 2 миллион теңге. Бұл көпшілік отбасы үшін ауыр жүк, – дейді сарапшы.
Лизинг мәнін жоғалтатын сәт
Қазір талқыланып жатқан пайыздық мөлшерлемелер «әлеуметтік» деңгейден әлдеқайда жоғары. Кейбір деректерге сүйенсек, жылдық мөлшерлеме 30–35 пайызға дейін жетуі мүмкін. Мұндай жағдайда, автоэксперт Арсен Шакуовтың пікірінше, автолизинг бағдарламасының өзі мағынасын жоғалтады.
Егер мөлшерлеме 10 пайыздан асса, оны енді қолдау құралы емес, кәдімгі коммерциялық өнім деуге болады. Адамдар неге жоғары пайызбен лизинг алуы керек, егер одан төмен пайызбен несие рәсімдеуге мүмкіндік болса? Яғни лизинг икемділік ұсынуы мүмкін, бірақ арзан боларына кепіл жоқ, – дейді сарапшы.
Басқа елдердің тәжірибесі
Еуропа мен Оңтүстік Кореяда лизинг әлдеқашан несиені алмастырған. Онда жылдық мөлшерлеме 5–7 пайыз шамасында, ал рәсімдеу бар болғаны бірнеше минут алады. Мұндай жағдай арзанқаржы мен жоғары бәсекелестіктің арқасында мүмкін болып отыр.
Қазақстанға еуропалық үлгіні сол күйінде көшірудің қажеті жоқ. Себебі біздегітабыс деңгейі мен тәуекелдер басқаша. Бірақ олардың негізгі қағидаттарын алуға болады: ұзақмерзімділік, төмен пайызжәне бюрократияның аз болуы. Әйтпесе бағдарлама нәтижелі болмайды, – дейді сарапшы Арсен Шакуов.
ҚДБ не дейді?
Қазақстанның Даму банкі автолизингидеясы қазір талқыланып жатқанын растады. Банк жаңа бағдарламаның операторы немесе серіктесі болуы мүмкін. Алайда әзірге нақтыпараметрлер мен шарттар белгіленбеген.
ҚДБ өкілдерінің айтуынша, жаңа модельбар автонесиелеуді қайталамауытиіс, керісінше, оны толықтырып, көлікке қолжетімділікті кеңейтуі қажет.
Алдын ала болжам бойынша, автолизингтің жаңа жүйесі 2026 жылдың 1 қаңтарынан бастап іске қосылуы мүмкін. Бірақ оның азаматтар үшін қаншалықты тиімді болатыны үкімет нақты пайыздық мөлшерлеме мен шарттарды жариялағаннан кейін ғана белгілі болады.
Сарапшылардың пікірінше, бағдарламаның шын мәніндежұмыс істеуі үшін мөлшерлеме 10 пайыздан аспауы керек, ал рәсімдеу үдерісі мүмкіндігінше жеңіл әрітүсінікті болғаны жөн. Әйтпесе, лизинг халыққа көлік қолжетімділігін арттырудың нақты шешімі емес, тек формалды шара болып қалуы мүмкін.
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!