Өткен аптада Сенат 2026–2028 жылдарға арналған трансферттер көлемі туралы заңды Мәжіліске қайтарды. Жоғарғы палатаның бұл шешімі құжатта нақтылауды және қаражатты қайта бөлуді қажет ететін даулы тұстар бар екенін көрсетті. Бюджеттің парламентке кері қайтарылуы – сирек болатын жағдай, ол үш жылдық жоспардың басымдықтары әлі толық келісілмегенін білдіреді. Қандай бағыттарға басымдық берілді, қай салалар қаржыландырусыз қалуы мүмкін деген секілді сұрақтарды экономист Бауыржан Ысқақовқа қойдық, деп хабарлайды BAQ.KZ.
Экономистің айтуынша, сенаторлар өмірлік маңызы бар инфрақұрылымдық жүйелерге назар аударып отыр, бұл енгізілген түзетулер мен қосымша қаржыландырудан көрінеді.
Заңды қайтару – жай техникалық рәсім емес. Сенаторлар кейбір жүйелер: жылу беру, су ресурстары, газ желілері, инженерлік инфрақұрылым – жаңғыртуды және қосымша қаржыны қажет ететінін көріп отыр. Бұл бюджетке тек техникалық түзету енгізу емес, басымдықтарды қайта қарау болып табылады. Яғни ресурстар халықтың өмір сапасына және өңірлердің жұмыс істеуіне тікелей әсер ететін бағыттарға бағытталуы тиіс. Әлеуметтік шығындар маңызды болып қала береді, бірақ басымдық базалық инфрақұрылымға ауысты, – дейді Бауыржан Ысқақов.
Сенат енгізген түзетулерге сәйкес, үш жылға 91 млрд теңге қарастырылған, оның шамамен 50 млрд теңгесі 2026 жылға тиесілі. Негізгі шығындар мынадай түрде бөлінген:
- Жылумен қамтамасыз ету – үш жылда шамамен 40 млрд теңге, оның 9,8 млрд теңгесі 2026 жылы.
- Жылу энергетикасы – 2026 жылға 7,7 млрд теңге.
- Су ресурстары – 8,9 млрд теңге, оның 2,3 млрд теңгесі 2026 жылға арналған.
- Инженерлік және көлік инфрақұрылымы – 2026–2028 жылдарға 17,5 млрд теңге.
- жағалауды нығайту – 2026 жылы 2,2 млрд теңге.
- Өнеркәсіпті қолдау – 2026 жылы 1,5 млрд теңге.
Бұдан бөлек, сенаторлар жергілікті инфрақұрылым үшін республикалық бюджеттен бөлінетін көлікке қатысты қаражатты облыстық бюджеттерге қайта бөлуді ұсынды. Бұл – назардың тек ұлттық орталықтарға ғана емес, өңірлердегі аяқталмаған жобаларды аяқтауға және инженерлік желілерді дамытуға бағытталғанын көрсетеді.
Эксперт бюджеттегі әлеуметтік құрамдас бөліктің де айтарлықтай екенін атап өтті.
2026–2028 жылдарға әлеуметтік шығындар 10,8 трлн теңгені құрайды. Бұл қаражатқа халыққа төлемдер, білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет және спорт кіреді. Бұл – әлеуметтік тұрақтылықтың мемлекеттің маңызды басымдығы болып қала беретінін көрсетеді. Алайда Сенаттың түзетулері инфрақұрылымдық базасы тозған бағыттарға қаржыландыруды күшейтіп отыр, бұл әлеуметтік міндеттемелерді қысқартпай-ақ басымдықтардың қайта бөлінгенін білдіреді, – дейді экономист.
Тәуекелдерге тоқтала келе, Бауыржан Ысқақов кез келген қосымша шығын инфляциялық қысым туғызуы мүмкін екенін айтады, бірақ оның деңгейі қаражаттың қайдан алынатынына байланысты.
Сенат үкімет резервтері мен мемлекеттік қарызды өтеуге арналған қаражатты пайдалануды ұсынды. Бұл қаржыландыруды ақша массасын айтарлықтай ұлғайтпай және жаңа қарыз алмай көбейтуге мүмкіндік береді, осылайша инфляциялық тәуекелдерді азайтады. Бұдан бөлек, инфрақұрылымға салынған инвестициялар көрсетілетін қызметтер мен тауарлар ұсынысын арттырып, шығындардың ұлғаюын ішінара өтейді, – дейді ол.
2026 жылға болжанған бюджет тапшылығы ЖІӨ-нің 2,5%-ын құрайды және 2028 жылға қарай 1%-ға дейін төмендейді. Демек, тапшылық қолайлы деңгейде. Дұрыс фискалдық жоспарлау жағдайында ол макроэкономикалық тұрақтылыққа қауіп төндірмейді және инфрақұрылымдық жобаларды да, әлеуметтік міндеттемелерді де қатар қаржыландыруға мүмкіндік береді.
Экономист инвестициялық ахуалға ықпалды да атап өтті.
Сенаттың түзетулері инвесторлар үшін оң сигнал ретінде қабылдануы мүмкін. Энергетика, жылу, су және газ салаларына инвестиция салу экономикалық өсімнің негізін қалайды және бизнес шығындарын азайтады. Өнеркәсіпті қолдау шамалы болғанымен, өндірістік қуаттарды арттыруға бағытталған. Алайда заңның Мәжіліске қайта қайтарылуы уақытша белгісіздік тудырады: инвесторлар, әсіресе инновациялық және «жұмсақ» экономика секторларында, ұзақмерзімді жоспарларын жасамас бұрын құжаттың соңғы нұсқасын күтеді, – дейді сарапшы.
Экономист атап өткендей, бюджетті қайтару – бұрынғы модельден бас тарту емес, өмірлік маңызы бар инфрақұрылымдық бағыттарға қаражатты қайта бөлу. Әлеуметтік тұрақтылық сақталады, бірақ енді ресурстар жаңғыртуды аса қажет ететін жүйелерге шоғырландырылып отыр, бұл экономиканы қолдауға, өңірлерді дамытуға және ұзақмерзімді қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!