5G дегеніміз не?
5G желісі – 4G немесе 3G сияқты алдыңғы буындарға қарағанда деректердің айтарлықтай жоғары жылдамдығын қамтамасыз ететін мобильді байланыстың жаңа буыны. 5G-дің негізгі идеясы – күнделікті қолданатын құрылғылардың санына жылдамырақ және сенімді қосылуды қамтамасыз ету. Негізінен телефондар мен планшеттерге қосылуды қамтамасыз етуге бағытталған 4G-ден айырмашылығы, 5G бір уақытта пайдалануға болатын құрылғылардың кең ауқымын орналастыруға арналған. 5G радиотолқындардың жоғары жиілігін пайдаланады, бұл деректерді жылдамырақ тасымалдауға мүмкіндік береді және жалпы желі сыйымдылығын арттырады. Бұл жылдамдықты жоғалтпастан көп адам желіні бір уақытта пайдалана алатынын білдіреді. 5G сонымен қатар нақты уақыт режимінде ойын ойнау немесе автономды көліктерді жүргізу сияқты жедел жауап беруді қажет ететін қолданбалар үшін маңызды саналатын төмен кідірісті қамтамасыз ете алады.
Ұялы байланыстың бесінші буыны 5G технологиясы біздің күнделікті өмірімізді жақсы жаққа өзгертеді. Деректер жылдамдығының жоғарылауымен және кідірістің төмендеуімен 5G алдыңғы буын желілерінде мүмкін болмаған жаңа пайдалану жағдайларына мүмкіндік береді. Негізгі аспектінің бірі – миллиардтаған құрылғылардың бір-бірімен тиімді байланысуына мүмкіндік беретін заттар интернетін (IoT) қолдау. Бұл көшелерді жарықтандырудан бастап қозғалысты басқару жүйелеріне дейін біріктіріп, қауіпсіздік үшін тиімді ақылды қалалардың дамуына жол ашады. Жоғары өткізу қабілеттілігімен және төмен кідіріспен 5G ағынды қызметтердің сапасын жақсартады, қашықтағы медициналық операцияларды жеңілдетеді және автономды көліктерге нақты уақытта деректер алмасуға мүмкіндік береді. Өнеркәсіпте 5G жабдық пен орталық басқару жүйелері арасында үздіксіз байланысты қамтамасыз ету, өнімділікті арттыру және шығындарды азайту арқылы Industry 4.0 жүйесін алға жылжытады. 5G желінің үлкен көлемдегі деректерді жоғары жылдамдықпен өңдеу мүмкіндігінің арқасында қызметтер мен инновациялық пайдалануды қолдану үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. 5G білім беруде, ойын-сауықта және дизайнда қолдануға болатын виртуалды және жаңа технологияларын дамытуға үлес қосады. Киберқауіпсіздік тұрғысынан 5G-ге көшу деректерді қорғаудың жаңа стандарттары мен хаттамаларын әзірлеуді талап етеді, өйткені қосылған құрылғылар саны мен тасымалданатын деректер көлемінің артуы жаңа қауіптерді тудырады. Дегенмен 5G мүмкіндіктерінің арқасында біз жақсартылған қауіпсіздік жүйелері мен тиімді қауіпсіздік шараларын күтуге болады. Экономикалық тұрғыдан алғанда, 5G жаңа жұмыс орындарын құруға және телекоммуникациядан ауыл шаруашылығына дейінгі салаларда табыстың өсуіне ықпал етеді. Сарапшылардың пікірінше, 5G 2030 жылға қарай жаһандық экономикаға 900 миллиард долларға жуық үлес қоса алады, бұл оның жаһандық даму үшін маңыздылығын көрсетеді. Білім беруде 5G білім беру ресурстары мен қашықтан оқыту құралдарына жоғары жылдамдықты қол жеткізу арқылы интерактивті білім беруге мүмкіндік беру арқылы оқытуда жаңалық жасау мүмкіндігіне ие. Сонымен қатар шалғайдағы және қызмет көрсетілмеген аймақтарда сапалы білімге қол жеткізу арқылы цифрлық теңсіздікті азайтуға көмектеседі.
5G – Жаһандық статистика
2024 жылдың маусымында GSMA ұсынған ақпарат 2022 жылы 5G шығыстары жаһандық шығындардың 39%-ын құрағанын және бұл көрсеткіш 2030 жылға қарай 91%-ға дейін өсетінін көрсетеді. 2023 жылы жаһандық 5G нарығы 350,6 миллиард долларды құрайтын маңызды кезеңге жетті, бұл әлемдегі ұялы байланыстан түскен жалпы кірістің 41%-ға жуығын құрады. 2023 жылдың соңына қарай әлемде 5G құрылғыларының жалпы саны 1,6 миллиардқа жетті, бұл өткен жылмен салыстырғанда 60%-ға көп. Сарапшылар 2030 жылға қарай пайдаланылатын 5G құрылғыларының саны 5,5 миллиардқа дейін артады деп болжайды, бұл бүкіл әлемде 5G технологияларының дамуы мен қолданысқа енуінің жылдам қарқынын көрсетеді. Бұл ұялы байланыс нарығының қомақты үлесін құрайтын 5G технологиясының қарқынды өсуін көрсетеді.
5G технологияларын енгізуде жетекші елдер қатарына Канада, Оңтүстік Корея және АҚШ кіреді, оларда 5G қосылымдарының үлесі 2030 жылға қарай 95%-ға жетеді деп жоспарлануда. Бұл елдердегі 5G пайдаланушыларының саны Оңтүстік Кореяда 62 миллион, Канадада 41 миллион және АҚШ-та 400 миллион деп бағаланады. Сондай-ақ тізімде 5G қосылымдарының болжамды үлесі сәйкесінше 94% және 93% және пайдаланушы саны 115 миллион және 84 миллион болатын Германия мен Ұлыбритания бар. Жапония, Франция және Қытай да сәйкесінше 92%, 90% және 88% үлестермен маңызды орындарға ие.
Дегенмен 5G 4G-ге қарағанда көбірек базалық станцияларды қажет етеді, себебі жоғары жиілікті толқындардың диапазоны қысқа және кедергілерден өтуге қабілетті емес. Бұл операторларға үзіліссіз қамтуды қамтамасыз ету үшін көбінесе қалалық жерлерде көбірек шағын станцияларды орнату керек дегенді білдіреді. 5G технологияны дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер ашады және жасанды интеллект пен автономды көліктер сияқты салаларда инновациялар үшін негіз бола алады. 5G көп құрылғыларды қосуға және өміріміздің көптеген салада елеулі өзгерістерге әкелуі мүмкін жылдам, сенімді байланыстарды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Қазақстандағы 5G
Қазақстанда 5G желісін дамыту – цифрлық трансформациядағы маңызды қадам. Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің айтуынша, 5G енгізуді 2025 жылдың соңына дейін аяқтау жоспарлануда. Бұл Астана, Алматы және Шымкент сияқты ірі қалаларда, сондай-ақ облыс орталықтарында 5G қамтуын кеңейте отырып, Қазақстанның өңірлік цифрлық хабқа айналуына мүмкіндік береді.
Технологияның дамуының маңызды сәті Kcell мен Tele2 5G желісін іске қосу болды. Бұл мобильді байланысты жақсарту және мобильді кең жолақты байланысқа өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру үшін жаңа мүмкіндіктер ашты. 2024 жылдың сәуір айындағы Speedtest Ookla деректері бойынша Қазақстан 43,6 Мбит/с орташа интернет жылдамдығы бойынша әлемде 66-шы орында тұр, бұл Ресей, Қырғызстан және Өзбекстаннан жоғары.
Ұлттық жоба «Цифрлық Жібек жолы» бастамасын дамыту үшін Каспий теңізі бойымен 370 шақырымдық теңіз асты талшықты-оптикалық желіні салуды көздейді. Бұл жобаға екі елдің байланыс операторларының инвестициясы 23 миллиард теңгеден асады. Сондай-ақ Қазақстан аумағы бойынша 17 миллиард теңгеден астам инвестициямен транзиттік трафикті ұлғайтуды көздейтін Батыс-Шығыс ұлттық гипермагистралінің құрылысы жоспарлануда.
– Осы екі жоба бойынша Freedom telecom-нан ұсыныс түсті. Гипермагистральға жеке инвестиция көлемі 17 млрд теңгеден асады, іске асыру мерзімі 2025 жылдың соңына дейін, ал деректер орталығының құрылысына тартылатын инвестиция көлемі 90 млрд теңгеден асады, іске асыру мерзімі 2027 жылдың соңына дейін», – деді цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиев.
Министрдің айтуынша, оптикалық байланысы жоқ ауылдық жерлер үшін шағын және орта байланыс операторлары үшін күрделі шығындардың 50% субсидиялау механизмі бар. Қазіргі таңда Қазақстандағы 6290 ауылдың 2606-сы талшықты желіге қосылған, ұлттық жоба 3010 ауылға оптикалық байланыс желісін қосуды көздейді.
Бұл шаралар Қазақстан тұрғындары үшін байланыс пен интернетке қолжетімділік сапасын арттырып қана қоймай, Google, Amazon және Microsoft сияқты ірі технологиялық компанияларды қазақстандық нарыққа тартуға жағдай жасайды. Жалпы алғанда, Қазақстанда 5G желісін енгізу цифрландыру үдерісін жеделдетіп, халықаралық аренада елдің бәсекеге қабілеттілігін арттыра отырып, экономикалық және әлеуметтік салаларда елеулі өзгерістерге әкеледі.
Бүгінде Қызылорда облысындағы 230 ауылдық елді мекеннің 213-і мобильді байланыспен қамтамасыз етілген. Қалған 17-і «Қолжетімді интернет» ұлттық жобасы аясында 2027 жылға дейін интернет жеткізу жоспарлануда. «Қолжетімді интернет» ұлттық жобасы аясында байланыс сапасын арттыру мақсатында қазіргі таңда Қызылорда қаласында Kcell операторының 5G стандартындағы 16 базалық стансасы, Tele2 байланыс операторының 7 нүктесі орнатылуда. Жоспар бойынша биыл 33 базалық станса орнатылу жоспарлануда.
5G болашағы
5G технологиясы бұрын қолжетімсіз болып көрінген мүмкіндіктерді ұсына отырып, сандық байланыс әлемінде жаңа көкжиектерге жол ашады. Жылдамдығы жоғары 5G деректерді біркелкі, жоғары жылдамдықпен тасымалдау арқылы мобильді байланыс индустриясында төңкеріс жасауға уәде береді. Бұл мазмұнды жүктеуді және жоғары жылдамдық ғана емес, сонымен қатар смарт қалалар мен автономды көліктер сияқты жаңа IoT жобаларына мүмкіндік береді.
Бесінші буын желілерін пайдаланушыға бұған дейін болмаған сапамен цифрлық әлемге енуді қамтамасыз ете отырып, кеңейтілген және виртуалды шындық технологияларын дамытуға үлес қосады. Медициналық жүйелерге 5G интеграциясы роботтық жүйелерді пайдалана отырып, қашықтықта күрделі операцияларды орындауға мүмкіндік береді, бұл телемедицина саласындағы нағыз серпіліс болады. Көлік және логистика саласында 5G-ді тиімдірек басқаруға мүмкіндік береді, осылайша көлік кептелісін азайтады және қозғалыс қауіпсіздігін арттырады. 5G жүйелерімен жабдықталған өздігінен жүретін көліктер нақты уақыт режимінде деректермен алмасу мүмкіндігіне ие болады, бұл оларды пайдалануды одан да қауіпсіз және тиімдірек етеді. Ойын-сауық секторында 5G ойын индустриясы үшін жаңа мүмкіндіктер ашады, бұл онлайн ойындарды кедергісіз ойнауға мүмкіндік береді, сонымен қатар музыка мен видео үшін жаңа платформалар ұсынады. Машиналық оқыту мен жасанды интеллект мүмкіндіктері де 5G арқылы айтарлықтай жақсарады, өйткені деректердің үлкен көлемі жылдамырақ өңделеді, бұл күрделі және интеллектуалды жүйелерді құруға мүмкіндік береді. 5G-дің экономикалық әлеуеті орасан зор, өйткені ол жаңа жұмыс орындарын құру және экономикалық өсуді ынталандыру үшін катализатор бола алады. Кәсіпорындар мен тұтынушылар 5G мүмкіндіктерін толық пайдалана бастағанда, біз жаңа бизнес үлгілерін көреміз.
Қорытындылай келе, 5G технологиясы біздің күнделікті өміріміз бен жұмысымызды өзгертуге әлеуеті бар. Ол көлік, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы және логистиканы қоса алғанда, көптеген саланы түрлендіруге және бизнес пен тұтынушыларға жаңа мүмкіндіктер ұсынады. Алайда оның әлеуетін толық ашу үшін бірқатар техникалық және нормативтік мәселелерді шешу, сондай-ақ 5G желілерінің қауіпсіздігі мен тұрақтылығын қамтамасыз ету қажет.
София Хайруллақызы
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!