Бүгінгі таңда артық салмақ – жаһандық мәселе. Көпшілік артық салмақты тек көп тамақ жеуден немесе аз қозғалыстан деп ойлайды. Алайда салмақтың реттелуінде гормондардың рөлі зор екенін біле бермейміз. Гормондар – адам ағзасындағы зат алмасу, тәбет, энергия деңгейін реттейді. Сондықтан гормондардың бұзылуы салмақтың күрт артуына немесе тіпті арықтауға себеп болуы мүмкін. Қалалық орталық емхананың эндокринолог дәрігері Гүлайым Аманжолмен гормондардың ағзаға әсері, семіздіктің алдын алу жолдары туралы әңгімелестік.
– Артық салмақ мазалайтын адамдарда гормоналды бұзылыстар болатыны анық. Ер адамда тестестерон, әйелде эстроген гормондарының бұзылыстары болады. Қалқанша безі иммунитетке жауап береді. Бұл гормон дұрыс жұмыс істемесе ағзада йод жетіспеушілігі болады. Сонымен қатар ұйқыны реттейтін мелотонин кортизол, көңіл-күйге жауап беретін серотонин бар. Ал мелонин гормоны тері бұзылыстарына әсер етеді. Адам ұйықтай алмай, қорылдап жатса, шаршағаннан деп ойлайды. Бірақ бұл – тыныс алу жетіспеушілігінің белгісі. Гормоналды семіздік кезінде адам ашуланшақ, жүректің қатты соғуы, демікпе болады, – дейді эндокринолог дәрігер.
Дәрігердің айтуынша, салмақтың өсуіне әсер ететін тағы бір гормон – пролактин. Бұл сүт бездерінен бөлініп, мидың қабатында киста болуына себеп болады. Пролактин гормоны сүт бездерінен қандай да бір бөліндінің бөлініп шығуынан бұзылады. Ол жоғары немесе кем болуы мүмкін. Бұл гормон көрсеткіші жоғары болған жағдайда басты мрт аппаратына түсіріп, ем тағайындалады. Инсулин – қандағы қантты реттейді. Инсулиннің артық бөлінуі май жиналуына әкеледі. Инсулин гормоны дұрыс жұмыс істемесе, ұйқы безі инсулинді қалыпты мөлшерде бөле алмайды. Бұның салдары қант диабетіне әкелуі мүмкін. Гормон бұзылысының алдын алу үшін ең бірінші диета сақтап, дұрыс тамақтану керек. Зертханалық талдау нәтижелерін бақылап, дәрігерге қаралған жөн.
Пролактин гормонының жоғарылауынан зардап шеккен Сымбат есімді емделуші бәрі де тез шаршау мен салмақ қосудан басталғанын айтады.
– Алғашқыда өзімді үнемі шаршаңқы сезініп жүрдім. Басым жиі ауыратын болды. Бірақ мен үшін ең қиыны, салмақ қоса бастауым болды. Бұрын 54-55 келі болсам, небәрі 3-4 ай ішінде 60-62 келіге дейін семіріп кеттім. Еш өзгеріссіз, баяғыдай тамақтанып жүрсем де, салмақ тоқтамай өсе берді. Осыдан кейін эндокринологқа барып, толық гормондық тексеруден өттім. Нәтижесінде пролактин гормонының деңгейі қалыптан тыс жоғары екенін білдім. Пролактин көбейген кезде әйел ағзасында зат алмасу баяулап, артық салмақ жиналып, етеккір бұзылыстары пайда болады екен. Салмақ артса орнына түсер, ең қауіптісі, бұл гормонның әсерінен мидағы кистаның бар екенін білдім. Басымды мрт аппаратына түсіріп, осындай белгілер анықталды. Қазір дәрігердің нұсқауымен арнайы препараттар қабылдап жүрмін. Тиісті ем мен дұрыс күн тәртібінің арқасында гормон деңгейі біртіндеп тұрақталып келеді. Бұл мәселені елемей жүре беруге болмайды. Өз ағзаңды тыңдап, дер кезінде маманға жүгіну керек, – дейді кейіпкер.
Әлем елдері артық салмақ пен гормондық бұзылыстарға қарсы кешенді түрде күресуде. Мысалы, лептин – тойғаныңды миға «хабарлайтын» гормон. Бірақ семіздік кезінде онда сезімталдық төмендеп, аштық сезімі басылмайды. Кортизол – күйзеліс гормоны. Ұзақ стресс кезінде бұл гормон артық тамақ жеуге итермелейді. Германия, Жапония тұрғындары жыл сайын міндетті профилактикалық тексеруден өтеді екен. Оңтүстік Корея мектеп бағдарламаларына тамақтану мәдениетін үйретуді енгізген. Еуропада семіздік пен гормондық бұзылыстарды зерттейтін және емдейтін мамандандырылған клиникалар бар.
Медицинада «Әр симптом – бір хабар» дейді. Артық салмақ – ағза жіберген қауіпті белгі.
Назерке БАҚЫТБЕК
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!