Қала көшелеріне қадам бассаңыз болғаны, көлік ағынымен қатар жүйткіген электр самокаттардан көз сүрінеді. Әсіресе жастар арасында танымал бұл көлік түрі соңғы жылдары күнделікті тіршіліктің бір бөлшегіне айналғандай. Өзі ыңғайлы әрі жылдам көрінгенімен, самокат айдау мәдениеті мен жол ережесін сақтау мәселесі қоғамда алаңдаушылық туғызып отыр. Кейде самокатты басқару техникасын толық меңгермегендер де жолға шығып, өзіне де, өзгеге де қауіп төндіруде. «Жол қателікті кешірмейді» деген сөз осындайда еске түседі. Бір сәттік бейқамдық орны толмас өкінішке әкелуі әбден мүмкін. Бұл мәселе заң шығарушы биліктің де назарынан тыс қалған жоқ. Жол-көлік оқиғаларының алдын алу, азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында Сенат депутаттары жаңа заңды қолдады.
Заңдағы басты жаңалықтың бірі – жалға берілетін электр самокаттарды пайдалану тәртібінің қатаңдатылуы. Енді электр самокаттар ресми түрде көлік құралдары санатына енгізіледі. Бұл өз кезегінде жол қозғалысы қауіпсіздігін арттыруға бағытталған нақты қадамдардың бірі болмақ. Сонымен қатар электр самокаттарды жалға беретін заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлер үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілікті міндетті сақтандыру талабы енгізіледі. Яғни, жауапкершілік тек жүргізушіге емес, жалға берушіге де қатар жүктелмек.
Бұдан бөлек, электр самокаттарды жалға ұсынатын компаниялар мен кәсіпкерлерге бірқатар қосымша міндеттемелер қарастырылған. Атап айтқанда, әрбір электр самокат арнайы есепке алынып, тіркеу нөмірі тағайындалып, ол құрылғының өзіне орналастырылуы тиіс. Сондай-ақ самокатты пайдаланушылардың жеке басын анықтау, олардың жарамды жүргізуші куәлігінің бар-жоғын және көлік басқару құқығынан айырылмағанын мемлекеттік ақпараттық жүйелер арқылы тексеру міндеті жүктеледі. Ең маңызды талаптардың бірі – 18 жасқа толмаған, жүргізуші куәлігі жоқ немесе көлік басқару құқығынан айырылған тұлғалардың электр самокатты пайдалануына қатаң тыйым салынады. Статистика да бұл талаптың кездейсоқ емес екенін аңғартады. 2025 жылдың басынан бері елімізде электр самокаттардың әсерінен 372 жол-көлік оқиғасы тіркелген. Бұл – мәселенің өзектілігін айқын көрсететін дерек. Осы тұста біз де мәселенің мән-жайын анықтап көрдік.
Ең алдымен электронды самокаттардың бағасын тексердік. Мәселен, самокаттардың нарықтағы бағасы 350 мың теңгеден басталады. Әрі қарай бұл баға қымбаттамаса арзанға түспейді. Алайда қызық қуып самокатқа мініп, опық жеп қалғандар да аз емес. Дәрігерлердің айтуынша, самокат айдағандар жасаған жол апатының салдары кей жағдайда көлік апатынан кем түспейді екен.
– Самокат тебуге әуес жандардың басым бөлігі – жастар. Алайда олардың көбі жолда жүру техникасын толық меңгермеген. Ауруханаға кейде самокаттан құлап, аяғын шығарып алғандар жиі түседі. Ауыр жарақат алғандар да баршылық. Байқаусызда ағашқа не жолдағы кедергіге соғылып, қатты жарақаттанған жағдайлар да кездеседі. Сондықтан самокат ойыншық емес. Сол себепті барынша сақтық танытқан жөн. Бір сәттік қызық үшін эмоцияға бой алдырмау қажет, – дейді дәрігер Жадыра Аяпова.
Құқық қорғау органдарының өкілдері самокат айдайтындар үшін заң қажет дейді.
– Жаңа заң біз үшін де тиімді болмақ. Қазіргі таңда қоғамда жол-көлік оқиғалары жиі тіркеліп отыр. Самокатпен діттеген жеріңізге жылдам жетуге болады. Алайда бұл бейқамдыққа жол беруге себеп емес. Самокат айдағанда да қауіпсіздік талаптарын қатаң сақтау қажет. Себебі самокат та көлік құралы. Адам өмірі маңызды. Сондықтан әрбір жүргізуші жолдағы жауапкершілікті сезінуі тиіс, – дейді Қызылорда ҚПБ-ның инспекторы полиция аға лейтенанты Айымжан Қоңыртай.
Ата-аналар да жаңа заңды қолдап отыр. Себебі балалар үшін алаңдайтынын жеткізді.
– Самокатты тек 18 жастан асқандарға ғана жүргізуге рұқсат беру орынды шешім. Қазір кәмелет жасына толмағандар да қызық көріп, жүйткіп жүр. Шыны керек, бұл жағдай бізді алаңдатады. Өзім алты баланың анасымын. Әрдайым балаларыма самокаттың қауіпті екенін айтып, ескертіп отырамын. Дегенмен бала сыртқа шыққан соң не істеп жүргенін толық қадағалау әрдайым мүмкін бола бермейді. Ал жаңа заң жасөспірімдерді де жауапкершілікке үйретеді, сақтыққа шақырады. Сондықтан заң – қоғамды тәртіпке келтіретін, жауапкершілікті арттыратын маңызды тетік, – дейді алты баланың анасы Гүлсім Әбілдаева.
Осылайша, қоғамда кеңінен таралған самокат айдау мәдениеті жаңа кезеңге аяқ басқалы тұр. Ендігі жерде қоғам үшін тәртіп пен жауапкершілік алдыңғы орында болуы тиіс. Самокат дәуірі аяқталды деу қиын, алайда оны пайдалану талабы айтарлықтай күшейетіні анық. Бұл өзгерістер ең алдымен адам өмірі мен жол қауіпсіздігін қорғауға бағытталған маңызды қадам.
Айдана БАХТИЯР
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!