Еңбектеген баладан, еңкейген қартымызға дейін смартфонның қыр-сырын жетік меңгерген. Бұрын бүлдіршіндеріміз кәмпитке алдана салатын, қазір қолына телефон беріп жұбататын болдық. Уақытымыздың көп бөлігін әлеуметтік желілердің алатыны да жасырын емес.
Әлеуметтік желі – ақпарат құралы. Адам өмірінде елеулі орынға ие болды. Көптеген сайттар күннен-күнге дамуда. Сонымен қатар желі арқылы өз кәсібін дөңгелетіп отырғандар да баршылық. Өйткені, бұл – арзан әрі тиімді жол. Қазіргі кезде кімнің қайда, не істеп жүргенін, тіпті не ішіп, не жегеніне дейін білеміз. Телефон сәулесі денсаулыққа зиян. Бұл әсіресе, балалар мен жастар арасында өзекті мәселеге айналып отыр. Адам денсаулығына, жүйке жүйесіне зақым келтіретіні дәлелденген. Көздің көру қабілетін төмендетеді. Шаршағыштық, әлсіздік басады. Шамадан тыс экран уақыты мазасыздық, депрессия және әлеуметтік оқшаулану сезімдерін тудырады. Ұзақ уақыт бойы экранға қарау бас ауруына және омыртқа мәселелеріне себеп болуы мүмкін. Баланың сау болып өсіп жетілуіне кедергі келтіреді. Алуан түрлі ойындар жеткіншектің көңілінің бұзылуына, оның өзімен-өзі жалғыз болуына деген ынтасын арттырады. Жасөспірімдер үшін ең қауіпті жағдай – әлеуметтік желідегі елдің үрейін ұшырататын ақпарат таратушылар мен теріс жолға апаратын топтар да жиілеп кетті. Бұл қоғамның дұрыс қалыптасуына кері әсерін тигізетіні белгілі. Санасы енді жетіліп келе жатқан балаға табиғи тығыз қарым-қатынас ауадай қажет. Баламен табиғатта жиі серуендеу, үйде көп әңгімелесу арқылы ғана байланыс жасалады.
Бүгінгі күні смартфондар балалар мен жасөспірімдердің күнделікті өмірінің ажырамас бөлігіне айналды. Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымы мәліметі бойынша, 87 % балалар мен жасөспірімдер күнделікті смартфон пайдаланады. 75% жасөспірімдер өздерін смартфонға тәуелді сезінеді. Балалардың 60 %-ында әлеуметтік желілерді қолдану нәтижесінде мазасыздық немесе депрессия белгілері байқалады. Ал 80%-ы ұйқысыздық пен шаршау сияқты ұйқы проблемаларын бастан кешіреді. Тағы 50%-ы смартфондарын күніне бірнеше рет тексереді.
Америкалық балалар дәрігерлері академиясы 2 жастан бастап смартфон пайдаланатын балаларда сөйлеу дамуы кешігетінін дәлелдеген. Әлемдік тәжірибеде бұл мәселенің алдын алу жолдары қарастырылған. Жапонияның Тойоаке қаласы тұрғындарға күнделікті смартфон қолдануды 2 сағатпен шектеуді ұсынды. Оңтүстік Кореяда 2026 жылдан бастап мектептерде смартфон қолдануға тыйым салу жоспарлануда. Аустралияда 16 жасқа дейінгі балаларға әлеуметтік желілерді пайдалануға шектеу қою ұсынылуда.
Смартфондардың артықшылықтары көп болғанымен, олардың шамадан тыс қолданылуы балалардың денсаулығына зиян келтіруі мүмкін. Қай кезде және не үшін қолдануға болатынын нақтылап, күн тәртібіне енгізу денсаулыққа оң әсерін тигізеді. Білім беру қосымшалары, танымдық видеолар, онлайн-курстар арқылы қызығушылығын пайдалы арнаға бұрған жөн. Ата-аналар мен мұғалімдер балалардың экран уақытын бақылап, балансты өмір салтын ұстануға көмектесуі қажет.
Назерке БАҚЫТБЕК
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!