Бұл сұхбат «мемлекеттік қызметке тұру үшін таныс керек» деген қасаң пікірді теріске шығарды. Мемлекеттік қызметке білімді, білікті, жаңашыл жастар қажет. Бір сөзбен айтқанда, білімді, білікті, жаңашыл жастардың заманы. Мереке қарсаңында Мемлекеттік қызмет істері агенттігі, Қызылорда облысы бойынша департаментінің басшысы, әдеп жөніндегі кеңес төрағасы Ерлеген Меңдалиевпен сұхбаттасқан едік. Бұл сұхбат «мемлекеттік қызметке тұру үшін таныс керек» деген қасаң пікірді теріске шығарды. Мемлекеттік қызметке білімді, білікті, жаңашыл жастар қажет.
– Ерлеген Жәрдемұлы, мемлекеттік қызметшілердің қоғамдағы рөлі қандай? Кәсіби маман болып қалыптасу үшін қандай талаптар қойылады?
– Мемлекеттік қызметшілердің жағымды бейнесін қалыптастыру мен нығайту – мемлекеттік жүйені дамытудың басым бағыттарының бірі. Мемлекеттік қызметші болу – үлкен абырой, бірақ кәсіби тәжірибемен қатар жоғары адамгершілік қасиеттерге ие болу да өте маңызды.
Мемлекеттік қызметшілер қарапайым, әдепті болуы керек.
Сонымен қатаржұмыстан тыс уақытта жалпыға бірдей қабылданған моральдық-әдептілік нормаларын ұстануға, кішіпейілділік танытуға, қызмет бабында өзінің лауазымын пайдаланбауы тиіс.
Кәсіби маман болу үздіксіз даму мен еңбекті қажет етеді. Бұл жолда өз саласында терең білім мен тәжірибе жинақтап қана қоймай, жеке тұлғалық қасиеттерін де дамытып, кәсіби этиканы ұстануы қажет. Кәсіби маман болу үшін бірнеше маңызды талап бар.
Біріншіден, терең білім мен үздіксіз ізденіс. Нағыз маман болу үшін кәсіби саласына қатысты теориялық және практикалық білімді меңгеруі тиіс. Сонымен қатар заман талабына сай жаңашыл, білікті, ізденімпаз, жаңа технологияны үздіксіз үйренуі маңызды. Ізденіс ешқашан тоқтамауы керек.
Екіншіден, тәжірибе мен практикалық дағдылар – кәсіби шеберліктің негізі. Кез келген білім тәжірибемен ұштасқанда ғана нәтижелі болады. Іс жүзінде кезіккен мәселелерді шешу қабілетін дамытады және кәсіби сенімділікке ие болады.
Үшіншіден, жауапкершілік – кәсіби маманның ең басты қасиеттерінің бірі. Өз жұмысына ұқыпты, тапсырманы сапалы және уақытында орындау, жұмыстың нәтижелі болуы кәсіби маманның ғана қолынан келеді.
– Кейінгі жылдары мемлекеттік қызметке қабылдауда қандай өзгерістер болды?
– Елімізде мемлекеттік қызметке қабылдау жүйесінде бірқатар маңызды өзгеріс бар. Бұл мемлекеттік қызметке іріктеу жұмысын жеңілдету, ашықтықты қамтамасыз ету және цифрландыру арқылы тиімділікті арттыру мақсатында жүзеге асуда.
2023 жылдың 1 наурызынан бастап мемлекеттік қызметке іріктеудің жаңа жүйесі пилоттық режимде сынақтан өтуде. Биыл 1 шілдеден бастап 31 желтоқсанға дейін барлық мемлекеттік орган мемлекеттік қызметке іріктеудің жаңа жүйесі бойынша конкурс өткізуге көшеді. Яғни үміткерлер барлық кезеңдерден – өтініш беру, тестілеу, әңгімелесу – онлайн түрде өте алады. Бұл мақсатта eQyzmet(«eqyzmet.gov.kz») атты электрондық платформа іске қосылды. Жаңа жүйе арқылы құжаттарды электрондық цифрлық қолтаңба (ЭЦҚ) көмегімен тапсыру мүмкіндігі қарастырылған.
Тағы бір атап айтарлығы, тестілеу бағдарламасы жеңілдетілді. Бұрын үміткерлер 9 заң бойынша тест тапсыруы тиіс болса, қазіргі таңда тек 4 негізгі заң қамтылады. Конкурсқа құжат тапсыру тәртібі де оңтайландырылды. Енді үміткерлер тек диплом мен резюмесін ұсынады. Қалған құжаттар үміткер конкурс нәтижесі бойынша оң баға алған жағдайда ғана сұралады. Бұл қағазбастылықты азайтып, қабылдау үдерісін жеделдетеді. Онлайн тестілеудің әділдігін қамтамасыз ету үшін «прокторинг» жүйесі енгізілді. Бұл жүйе арқылы тестілеу барысында бақылау жүзеге асырылады, яғни тест тапсыру кезінде алаяқтық әрекеттердің алдын алады. Барлық конкурстық рәсім бейнежазба арқылы тіркеліп, ашық жүргізіледі. Яғни комиссия шешімінің әділдігіне күмән болған жағдайда шағымдануға болады.
Бұл өзгерістер мемлекеттік қызметке қабылдау жүйесін ашық және үміткерлер үшін тиімді етуге бағытталған. Цифрлық технологияларды енгізу, бюрократиялық рәсімдерді қысқарту және жастарға қолдау көрсету – қазіргі мемлекеттік кадр саясатының негізгі басымдығының бірі.
– Мемлекеттік қызметшілер тарапынан заң бұзушылықтар анықталған жағдайда қандай жауапкершілік қарастырылған?
– ҚР «Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы» заңының 44-бабы 3 тармағына сәйкес мемлекеттік қызметші тарапынан заң бұзушылықтар анықталған жағдайда ескерту, сөгіс, қатаң сөгіс, қызметке толық сәйкес еместігі туралы ескерту, сайлану негізінде тағайындалған мемлекеттік қызметшілерді қоспағанда, мемлекеттік лауазымын төмендету, қызметтен босату түріндегі тәртіптік жазалар көзделген.
Тәртіптік теріс қылық жасаған, немесе әдеп нормаларын бұзған жағдайда мемлекеттік қызметшіге ескерту, сөгіс және қатаң сөгіс түріндегі жазалар қолданылады.
Егер тәртіптік жаза бола тұра мемлекеттік қызметші тарапынан қайта заң бұзушылық жасалса, онда оған мемлекеттік лауазымын төмендету, ал төмен лауазым болмаған жағдайда қызметке толық сәйкес еместігі туралы ескерту түріндегі жаза қолданылады.
Егер осы көрсетілген жазалар болып, қызметші тарапынан қайта теріс қылық жасалса, онда оны атқаратын мемлекеттік оны қызметінен босату түріндегі тәртіптік жаза қолданылады.
Бұдан бөлек, мемлекеттік қызметші тарапынан мемлекеттік қызметке кір келтіретін тәртіптік теріс қылық жасаған жағдайда оған тәртіптік жазасы барлығына қарамастан және тәртібіне қарай оған мемлекеттік лауазымын төмендетуге, ал төмен тұрған бос мемлекеттік лауазым болмаған жағдайда қызметке толық сәйкес еместігі туралы ескерту түріндегі тәртіптік жаза қолданылады.
Әдеп жөніндегі кеңеспен 2025 жылдың 5 айында 4 отырыс өткізіліп, 18 мәселе қаралды, оның 6-ы тәртіптік істер. Тәртіптік істерді қарау нәтижелерімен Әдеп кодексінің талаптарын бұзғаны үшін 1 мемлекеттік қызметші, мемлекеттік қызметке кір келтіретін тәртіптік теріс қылықтарға жол бергені үшін 2 мемлекеттік қызметші тәртіптік жауапкершілікке тартылды. Бұл мемлекеттік қызметке кір келтіретін теріс қылықтардың үлесі азайғандығын көрсетеді.
Мемлекеттік қызмет көрсету сапасы мәселесі бойынша 50 өтініш келіп түсті, 16 өтініш бойынша тексеру жүргізілді, соның ішінде 5 қызмет алушының дәлелдері расталып, құқығы қалпына келтірілді және қорғалды. Мемлекеттік органға сұрау салу арқылы 1 қызмет алушының дәлелдері расталып, құқығы қалпына келтірілді. Рұқсат құжаттарын беру мерзімі мен тәртібін бұзғаны үшін ҚР ӘҚБтК-нің 465-бабы бойынша 5 әкімшілік хаттама толтырылды, 216260 теңге көлемінде айыппұл салынып, толық төленді. Тәртіптік жауапкершілікке мемлекеттік органдар мен ұйымдардың 11 қызметкері тартылды.
– Агенттік тарапынан сыбайлас жемқорлықтың алдын алу мақсатында жүзеге асып жатқан жұмыстар жөнінде айтып өтсеңіз…
– Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің облыстардағы, республикалық маңызы бар қалалардағы, астанадағы Әдеп жөніндегі кеңес туралы ережесіне сәйкес Әдеп жөніндегі кеңес өз отырыстарында мемлекеттік органдардың бірінші басшылардың сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін талдау қорытындыларын және мемлекеттік қызмет және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заң бұзушылықтардың профилактикасы бойынша жұмысының қорытындысын қарайды. Нәтижесінде мемлекеттік қызмет заңнамасы мен Әдеп кодексі талаптарының қатаң сақталуы және сыбайлас жемқорлықтың алдын алу бойынша тиісті шараларды қабылдау туралы ұсыныстары беріледі.
Профилактикалық мәселелерді қарау нәтижесімен Әдеп жөніндегі кеңеспен бірлесе 43 ұсыныс енгізілді. Ұсыныс толығымен орындалды.
– Мемлекеттік жұмысқа тұру үшін таныс керек пе?
– Осындай ойдан арылатын уақыт келді. Қазір білімдінің заманы. Мемлекеттік қызметке белсенді, білімді және талантты жастарды тарту, сондай-ақ олардың қатарынан резерв қалыптастыру үшін тиісті жағдайлар жасау жөніндегі міндет бүгінде аса өзекті. Себебі әркім өзінің командасының мықты болғанын қалайды. Тамыр-таныс іздеген адам бұл қызметтен ығысып қалады. Ал өз білімі мен білігін көрсете білген маманға мүмкіндіктер есігі ашылары анық. Біз аудан, ауылдарға барып, жастармен кездесу ұйымдастырамыз. Мемлекеттік қызметке тұрудың шарттарын түсіндіреміз. Байқасақ, жастардың қызығушылығы төмен, тіпті кездесуге адам аз келетін ауылдар да бар. Маған жеке қабылдауға келгендердің басым бөлігі мемлекеттік қызметке тұру мәселесімен келеді. Менің айтатыным, білімді болуға ұмытылу қажет. Таныс іздейтін заман кетті. Алдағы уақытта тек білімді адамдар алға озады. Сондықтан мемлекеттік қызмет қызықтырса, конкурс арқылы жұмысқа орналасуға мүмкіндік бар. Мемлекеттік қызмет, әсіресе, жастар үшін үлкен мүмкіндік.
– Мереке қарсаңында әріптестеріңізге газет арқылы тілегіңізді білдірсеңіз…
– Сыр өңірінде үш мыңнан астам мемлекеттік қызметші табысты еңбек етіп, аймағымыздың дамуына сүбелі үлесін қосуда. Мемлекеттік қызметшілердің 791-і жастар болса, 1471-і нәзік жандар.Басшы лауазымдағы әйелдердің саны 294-ті құрайды, қызметшілердің 95,3% жоғары білімді.
Мемлекеттік қызметші – ел дамуының тірегі, халықтың мемлекетке деген сенімінің айнасы. Тәуелсіздік алған күннен бастап елімізде мемлекеттік қызмет жүйесі дамудың түрлі кезеңдерінен өтті. Қазіргі таңда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың саяси реформаларының аясында мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру, ашықтықты арттыру, халыққа сапалы қызмет көрсету сынды маңызды бағыттар жүзеге асуда. Бұл – мемлекеттік қызметшілерге деген талаптың бұрынғыдан да жоғары екенінің көрінісі. Осы орайда, ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің Қызылорда облысы бойынша департаментінің атынан барша мемлекеттік қызметшілерді кәсіби мерекесімен құттықтаймын!
– Сұхбатыңызға рахмет.
Сұхбаттасқан:
Айтолқын АЙТЖАНОВА
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!