Сурет ашық дереккөзден
Қазіргі уақытта Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте елеулі проблемаларды қарастыруда. Бұл үлкен әлеуметтік апат болғандықтан, әлемдегі саяси дамудың басқа деңгейіне ие кез-келген ұлт аталған мәселеге қатты алаңдайтыны анық. Қандай да бір терең тарихи тамыры бар деген ұлт болмасын ғасырлар өте келе сыбайлас жемқорлыққа ұшырайды.
Біз өте қиын кезеңде, экономикалық реформалар мен дағдарыс кезеңінде, қайта құру кезеңінде өмір сүріп жатырмыз. Зерттеулерге сәйкес, сыбайлас жемқорлық- сөзсіз жағымсыз құбылыс. Бұл қоғамның негізін бұзады, дамуға қауіп төндіреді, мемлекеттік органдарға деген сенімнің төмендеуіне ықпал етеді, қоғамның экономикасы мен адамгершілігін бұзады. Бұл бізге тікелей байланысты-қай мемлекетте тұрамыз: коррупциядан таза немесе жемқор? Әлемдік коррупцияға қарсы ұйымның мәліметтері бойынша,жемқорлық деңгейі лайықты адамның, лайықты компанияның немесе лайықты мемлекеттің белгілі бір елмен қандай қарым-қатынасқа ие екендігімен бағаланады.
Сыбайлас жемқорлықтан келетін ең үлкен зардап -бұл елдің және оның әрбір азаматының жалпы әл-ауқатын төмендетіп, мемлекеттің экономикалық саласына елеулі зиянын тигізеді. Сонымен қатар, мұның бәрі үкіметтің қоғамдық сенімін жоғалту қаупіне алып келеді.
Парақорлық-бұл ең қауіпті және кең таралған құбылыс, ол тек лауазымдық қылмыспен ғана шектеліп қоймай, сонымен бірге сыбайлас жемқорлықтың барлық типтік көрінісінде қарастыратын болып табылады. Бұл қылмыстың негізгі көзі ақша, бағалы қағаздар, басқа мүлік қана емес, сонымен қатар әртүрлі тауарлар және материалдық сипатқа ие болады.
Сыбайлас жемқорлықпен күресу керек, себебі Қазақстан Үкіметі қарапайым азаматтарға оның қауіптілігінің барлық жағынанда әсер ететінін айтты. Барлық құрылымдардағы және биліктің барлық деңгейлеріндегі бірыңғай, күшті және дәйекті сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат қазіргі кезде оң нәтижесін беруде. Бұл өз кезегінде мемлекетте идеологиялық және жаппай саяси шараларды жүзеге асыру арқылы мемлекеттік билік органдарында көлеңкелі сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейтуден тұрады. Заң алдындағы жауапкершіліктің тең дәрежесін азаматтарға түсіндіру өте маңызды.
Көптеген мемлекеттік қызметкерлердің білімі мен жалпы мәдениеті, олардың іскерлік және адамгершілік қасиеттері өскелең ұрпақты оқыту және тәрбиелеу процесінде білім беру мекемелерімен қатар ең алдымен мектептер мен мектепке дейінгі мекемелерді қамтиды. Адалдық, әділдік, қойылған міндетке бағыну, кез-келген құқық бұзушылыққа қатысты ауытқулар мен проблемаларды шешу, адам құқықтарын, мемлекет пен қоғамның мүдделерін қорғау қабілеті сияқты моральдық және психологиялық қасиеттерді қалыптастыруға ерекше назар аудару керек.
Мемлекеттік құрылымдардың қандай әрекеттері жемқорлыққа жатады? Атап өтетін болсақ:
- Басқа мемлекеттік органдар, мекемелердің жұмысына заңсыз жолмен араласу;
- Қызметтік лауазымды пайдалана отырып, жеке басының не туыстарының материалдық қызығушылықтарын қанағаттандыруға байланысты мәселелерді шешу;
- Мемлекеттік қызметке заңда белгіленбеген басымдықтарға ие болып өту және өсу;
- Шешімді дайындау мен қабылдау барысында біреуге заңсыз жолмен басымдық беру;
- Кәсіпкерлік қызметті не басқа табыс әкелетін саланы жүзеге асыруда заңда белгіленбеген кез келген әрекетпен көмек көрсету;
- Мемлекеттік қызметті жүзеге асыру барысында алынған ресми жариялануға жатпайтын ақпаратты жеке мүддеге пайдалану;
- Заңда жариялауға рұқсат етілген деп бекітілген ақпаратты беруден бас тарту, оны кешіктіру, жалған не толық емес ақпарат беру, заңда жариялауға тиістігі бекітілмеген ақпаратты жеке және заңды тұлғалардан талап ету;
- Жоғары тұрған ресми тұлғаларға қызметтік емес ілтипат көрсету не сый жасау (әдепті және қонақжайлылық бойынша жалпы қабылданған нормаларға сәйкес символикалық ықылас көрсету, символикалық кәдесыйлар тарту, сонымен қатар, ресми және хаттамалық шараларды өткізуді қоспағанда);
- Жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңдық мүдделерін қанағаттандыруға тосқауыл болу
- Мемлекеттік немесе осыған теңестірілген қызметі үшін жеке тұлғалар мен мекемелерден ақшалай, қызметтік және басқа формада сый алу.
«Жемқорлыққа қарсы күрес жан – жақты, үздіксіз, ашық әрі әділетті түрде жүргізілуі тиіс. Біз сонда ғана алға қойған биік мақсаттарға қол жеткізе аламыз» деп Елбасымыздың атап өткенін ескере отырып қоғамды жегідей жеп жатқан қауіпті індетпен көп болып күресуіміз қажет.
Гулжанат Досжанова
Смағұл Ысқаков атындағы Қызылорда құрылыс және бизнес колледжі өндірістік оқыту шебері
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!