Қазақстан Республикасы тәуелсіздікке қол жеткізген сәттен бастап мемлекеттіліктің берік іргетасы ретінде Конституцияны қабылдады. Конституция – тек заңдардың жиынтығы емес, ол еліміздің саяси жүйесінің негізін қалаушы, қоғам мен мемлекеттің өзара қарым-қатынасын реттеуші басты құжат болып табылады. Конституциялық қағидаттар мен құндылықтар жаңа тарихи кезеңде, «Жаңа Қазақстан» тұжырымдамасы аясында, мемлекет дамуының стратегиялық бағдарына айналды.
Конституцияда ең алдымен адам мен оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары мемлекет үшін ең қымбат қазына екені айқын көрсетілген. Бұл қағидат мемлекеттің барлық қызметінің іргетасын құрайды. Құқықтық мемлекет құру жолында адам құқықтарының басымдығын қамтамасыз ету – мемлекеттік биліктің барлық тармағының ортақ міндеті. Заң шығару да, құқық қолдану да, сот төрелігі де осы құндылықтарға сүйенуі тиіс. Әсіресе сот билігі үшін бұл қағидаттар шешім қабылдау кезінде жетекші рөл атқарады. Судья Конституцияны тек ең жоғарғы заң ретінде ғана емес, әділдіктің өлшемі ретінде қабылдап, әрбір дауды қарау кезінде оны тікелей қолдануға тиіс.
Жаңа Қазақстан жағдайында сот билігінің міндеті бұрынғыдан да арта түсті. Судьялар заң нормаларын ғана емес, Конституцияда бекітілген құндылықтарды басшылыққа ала отырып шешім қабылдауы тиіс. Бұл құқықтық мемлекеттің басты ерекшелігі – заңның үстемдігі мен әділдік қағидатын өмірге енгізудің кепілі. Конституция әрбір азаматқа тең құқық береді және сот осы теңдіктің нақты сақталуын қамтамасыз етуге міндетті.
Конституциялық құндылықтар тек құқықтық нормалар жиынтығымен шектелмейді. Олар қоғамның құқықтық мәдениетін қалыптастыратын, мемлекеттік биліктің ашықтығын қамтамасыз ететін және азаматтардың мемлекетке деген сенімін нығайтатын іргелі ұстанымдар болып табылады. Осы құндылықтарды берік ұстану арқылы ғана біз Жаңа Қазақстанның нағыз құқықтық мемлекет ретінде қалыптасуына қол жеткізе аламыз.
Бүгінгі таңда сот тәжірибесінде Конституция нормаларын тікелей қолданудың үлесі артып келеді. Жоғарғы Сот азаматтық, қылмыстық және әкімшілік істер бойынша құқық қолдану тәжірибесін талдау барысында Конституцияда көзделген адам құқықтары мен бостандықтарының сақталуына баса мән береді. Бұл бағыттағы жүйелі жұмыс сот төрелігінің сапасын арттыруға және азаматтардың сотқа деген сенімін нығайтуға мүмкіндік беруде.
Жаңа Қазақстан – ең алдымен әділдікке, заңдылыққа және жауапкершілікке негізделген мемлекет. Конституция осы қағидаттарды бекітетін басты құқықтық әрі саяси құжат болып қала береді. Әрбір мемлекеттік орган, әрбір лауазымды тұлға және әрбір судья өз қызметінде осы құндылықтарды басшылыққа алғанда ғана қоғамда әділдік пен құқықтық тәртіп үстемдік құрады.
Қорытындылай келе, Конституциялық құндылықтар – бұл еліміздің болашағына апаратын берік бағдар. Олар мемлекеттілікті нығайтып қана қоймай, әрбір қазақстандықтың құқықтық санасын арттыруға, қоғамда әділдік пен сенім атмосферасын орнықтыруға негіз болады. Жаңа Қазақстанның келешегі дәл осы қағидаттарды өмірде нақты жүзеге асыруға тікелей байланысты.
| Галым Чингисов, Қызылорда қаласының мамандандырылған тергеу сотының төрағасы |
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!