Қазіргі заманда азаматтардың шетелде білім алу, жұмысқа орналасу, көші-қон, сот актілерін немесе нотариалды құжаттарды халықаралық деңгейде пайдалану қажеттілігі артып келеді. Осындай жағдайда ел ішінде берілген ресми құжаттардың басқа мемлекеттерде заңды күшін тану маңызды сұрақтардың бірі болып табылады. Осы мақсатта қолданылатын негізгі рәсім — апостиль.
Апостиль – құжаттың түпнұсқалығын, оған қол қойған лауазымды тұлғаның өкілеттігін және мөрдің заңдылығын растайтын халықаралық стандарттағы арнаулы мөртаңба
Бұл рәсім 1961 жылғы Гаага конвенциясына қатысушы мемлекеттер арасында қолданылады. Апостиль қойылған құжат шетелде қосымша заңдастырусыз бірден танылады.
Қазақстан Республикасы аталған конвенцияға 2000 жылы қосылып, құжаттарды апостильдеу тәртібін ұлттық заңнама деңгейінде бекітті.
Апостиль қою тәртібі төмендегі актілермен реттеледі:
• 1961 жылғы Гаага конвенциясы;
• ҚР Үкіметінің апостиль қою қағидалары туралы қаулысы;
• «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» ҚР Заңы;
• Әділет министрлігі мен басқа уәкілетті органдардың нормативтік актілері.
Бұл нормалар рәсімнің бірізділігін, ашықтығын және қолжетімділігін қамтамасыз етеді.
Апостиль келесі ресми құжаттарға қойылады:
• сот органдарының шешімдері, қаулылары және протоколдары;
• нотариалды куәландырылған құжаттар;
• білім беру құжаттары (аттестат, диплом, транскрипт);
• азаматтық хал актілерінің куәліктері (туу, неке қию, некені бұзу, қайтыс болу);
• мемлекеттік органдар берген анықтамалар мен құқықтық құжаттар.
Апостиль дипломатиялық және консулдық құжаттарға қойылмайды, сондай-ақ жеке хаттар мен коммерциялық келісімдерге қолданылмайды.
Апостиль – құжатты растаудың ең жеңілдетілген түрі.
Ал консулдық заңдастыру – ұзақ әрі бірнеше сатылы процесс.
Гаага конвенциясына қатысушы мемлекеттер арасында апостиль жеткілікті. Бұл рәсім халықаралық құжат айналымын айтарлықтай жылдамдатады.
Соңғы жылдары Қазақстанда электрондық апостиль (e-apostille) кеңінен енгізілді. Ол «eGov» порталы арқылы рәсімделеді.
Электрондық апостильдің артықшылықтары:
• уақытты үнемдеу;
• құжат жоғалу қаупін азайту;
• электрондық тексеру мүмкіндігі;
• толық ашықтық және қолжетімділік;
• шетелдік органдардың online тексеруіне мүмкіндік.
Цифрлық апостиль – мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыратын тиімді құрал.
Апостиль рәсімінің енгізілуі:
• азаматтар үшін құжат дайындау процесін жеңілдетеді;
• мемлекеттік органдар арасындағы халықаралық ынтымақтастықты арттырады;
• құқықтық қатынастардың сенімділігін қамтамасыз етеді;
• Қазақстанның құқықтық жүйесін халықаралық стандарттарға жақындатады.
Апостиль – халықаралық құжат айналымын жеңілдетудің ең тиімді және сенімді құқықтық механизмі. Ол мемлекеттік органдардың ашықтығын арттырып, азаматтарға көрсетілетін қызметтердің сапасын жақсартады. Тергеу соттарының құжаттарының шетелде танылуы құқықтық сенімділікті күшейтіп, Қазақстанның халықаралық мәртебесін нығайтады.
Ғалым Шыңғысов Әнуәрұлы
Қызылорда қаласының мамандандырылған тергеу сотының төрағасы
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!