Аумақтан тыс соттылық – азаматтардың сотқа жүгінуін жеңілдетуге, процестік жүктемені тең бөлуге және сот жүйесінің тиімділігін арттыруға бағытталған маңызды құқықтық институт. Бұл механизм арқылы тергеу сотының құзыретіне жататын материалдар нақты өңірге тәуелсіз түрде кез келген тергеу сотына ұсыныла алады. Мұндай мүмкіндік сот әділдігіне қолжетімділікті арттырып, процестің жедел әрі ыңғайлы жүргізілуіне жағдай жасайды.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексі аумақтан тыс соттылықты электрондық форматтағы материалдарды кез келген тергеу сотына жолдау мүмкіндігі ретінде бекітеді. Бұл азаматтардың уақыт пен ресурсын үнемдеуге септігін тигізеді, себебі өтініш беруші міндетті түрде тұрғылықты мекенжайы бойынша сотқа жүгінуге тәуелді емес. Сонымен қатар, бұл жүйе соттардың жүктемесін біркелкі бөліп, материалдарды қарау процесін жылдамдатады.
Қызылорда қаласының мамандандырылған тергеу сотының тәжірибесі көрсеткендей, аумақтан тыс соттылық процестік шешімдерді жедел қабылдауға және тергеу судьяларының бейтараптығын қамтамасыз етуге қолайлы мүмкіндік береді. Материалдың қай өңірден түскені маңызды болмайды, судья істі электронды форматта қабылдап, заң талаптарына сәйкес объективті түрде шешім қабылдайды. Бұл құқық қолдану тәжірибесінің бірізденуіне және сот жұмысының сапасын арттыруға әсер етеді.
Цифрлық жүйелердің дамуы аталған институттың тиімділігін одан әрі күшейтеді. «Төрелік» ақпараттық жүйесі арқылы материалдарды қабылдау мен тіркеу автоматтандырылған, құжаттардың толықтығы жүйе арқылы тексеріледі. Бұл қағазбастылықты азайтып, процестік тәртіптің реттелуіне және құжат айналымының ашықтығына ықпал етеді.
Сонымен қатар, практикада белгілі бір қиындықтар кездесуі мүмкін: материалдардың көлемділігі, электрондық форматта дұрыс тіркелмеуі немесе тараптардан қосымша ақпарат қажет болуы процесті баяулатуы ықтимал. Мұндай мәселелерді болдырмау үшін ақпараттық жүйелерді тұрақты түрде жаңғырту, мамандардың цифрлық сауаттылығын жетілдіру және процестік стандарттарды қатаң сақтау маңызды.
Жалпы айтқанда, аумақтан тыс соттылық – заманауи сот жүйесінің маңызды элементі. Бұл институт сот төрелігінің қолжетімділігін арттырып қана қоймай, тергеу соттарының жұмысын оңтайландырып, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға арналған процестік кепілдіктерді нығайтады. Цифрлық технологиялардың дамуы аталған институттың тұрақты әрі тиімді жұмыс істеуіне мүмкіндікті одан әрі кеңейтеді.
Бодыкова Ақзер Ғалымқызы
Қызылорда қаласының мамандандырылған тергеу сотының бас маманы
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!