Қазақстан Республикасының сот жүйесі Конституцияда бекітілген биліктің дербес тармағы ретінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауда маңызды рөл атқарады. Бұл жүйеде кассациялық саты ерекше маңызға ие, өйткені ол төмен тұрған соттарда қабылданған сот актілерінің заңдылығы мен негізділігін қайта тексеруге бағытталған. Кассациялық соттың басты мақсаты – құқық қолдану тәжірибесін біріздендіру, заң нормаларын дұрыс қолдануды қамтамасыз ету және азаматтардың бұзылған құқықтарын қалпына келтіру.
Қазақстан Республикасының Конституциясының 76-бабына сәйкес сот билігі азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауды, заңдардың үстемдігін қамтамасыз етуді көздейді. Осы қағидатқа сәйкес, Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексінде, Азаматтық процестік кодексінде және Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінде кассациялық тәртіппен сот актілерін қайта қарау тетіктері көзделген.
Кассациялық іс жүргізудің негізгі міндеттері мыналар болып табылады:
- соттардың жіберген елеулі құқық бұзушылықтарын түзету;
- заңды және негізді сот актілерін қалпына келтіру;
- сот практикасының біркелкілігін қамтамасыз ету;
- азаматтардың әділ сотқа қолжетімділігін кеңейту.
Кассациялық соттар төмен тұрған соттардың заңды күшіне енген қаулылары мен шешімдерін қайта қарай алады. Бұл ретте, кассациялық саты істің мән-жайын қайта бағаламайды, тек құқық нормаларының дұрыс қолданылуын тексереді.
Кассациялық саты мынадай өкілеттіктерге ие:
- сот актісін өзгеріссіз қалдыру;
- сот актісін толық немесе ішінара жою;
- істі жаңадан қарауға жіберу;
- заңға қайшы келетін құқықтық ұстанымдарды жою.
Бұл өкілеттіктердің барлығы сот төрелігін жүзеге асырудың заңдылығы мен әділдігін қамтамасыз етуге бағытталған.
Кассациялық іс жүргізудің негізгі ерекшелігі – дәлелдемелерді бағалау емес, құқық нормаларының қолданылуын тексеру. Осы арқылы кассациялық соттар құқықтық тәртіптің тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Тағы бір ерекшелігі – кассациялық шағымдардың іріктеліп қабылдануы. Яғни әрбір шағым міндетті түрде қарала бермейді, тек заңда көзделген негіздер болғанда ғана өндіріске қабылданады. Бұл әдіс соттарға артық жүктемені азайтып, тек маңызды құқықтық мәселелерге назар аударуға мүмкіндік береді.
Кассациялық сатыда қабылданған қаулылар құқық қолдану тәжірибесіне бағыт-бағдар беріп, барлық соттар үшін міндетті болып табылады. Осы арқылы Қазақстандағы сот тәжірибесі біріздендіріліп, азаматтардың құқықтық сенімділігі артады.
Мысалы, Жоғарғы Соттың кассациялық алқасы шығарған қаулыларда процессуалдық нормаларды қолданудағы қателіктерді түзету, құқық нормаларының мазмұнын нақтылау тәжірибеде жиі кездеседі. Бұл төменгі соттарға заңды дұрыс қолдануға жол ашады.
Кассациялық соттардың жұмысы сот төрелігінің заңдылығы мен әділдігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Ол соттардың қателіктерін түзетіп қана қоймай, құқық қолдану тәжірибесін жүйелеу арқылы азаматтардың құқықтық қорғау деңгейін күшейтеді.
Сондықтан кассациялық саты – Қазақстандағы сот жүйесінің тиімділігін арттыратын басты буындардың бірі болып табылады.
Қызылорда қаласының мамандандырылған тергеу соты әкімшісінің басшысы Куншыгарова Алмагуль Жалгасовна
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!