Осыдан біршама уақыт бұрын қазіргі Мемлекеттік кеңесші Ерлан Қариннің «Қазақ журналистикасы, қазақ басылымдары шынында ұлттық қозғалыстың, ұлттық партияның рөлін атқарып келді. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында ұлттық мәселелер, шын мәнінде, негізінен қазақ журналис¬тикасы арқасында күн тәртібіне қойылды. Қазақ басылымдарында осы уақытта тіл мәселесі, дін мәселесі, жер мәселесі, латын қарпі, жалпы өзекті мәселелердің барлығы қайтадан көтерілуінің арқасында ғана ел назарынан түспей отырды. Тақырыптың әрдайым көтеріліп отыруының нәтижесінде ғана ол мәселелер шешімін тауып жатты. Ол шын мәнісінде белгілі бір күштердің немесе саяси ұйымдардың емес, қазақ басылымдарының беттерінде көрініс табуынан болды», – дегені бар еді.
Шындығында, ақпарат кеңістігінде қоғамда болып жатқан саяси реформалар, елдің мүддесін шешетін басты мәселелер бұқаралық ақпарат беттерінде жарияланып, содан соң ғана шешімін тапты. Халық пен билік арасындағы өзекті мәселелердің дәнекері яғни қарапайым халықтың мұң-мұқтажын лауазым иелеріне «өгізді өлтірмей, арбаны сындырмай» жеткізетін қаламы қарымды журналистер екені жасырын емес. Күні кеше халықтың басынан өткен пандемия кезінде де қалам ұстағандар тәулік бойы төтенше келген зауалдан елді қорғау мақсатында ұдайы ақпарат таратып, өз міндеттерін қалтқысыз атқарды. Олар өз бастарын бәйгеге тігіп, ауруханаларға барып, науқастардың ортасынан тікелей эфир жүргізді. Қандай қиын жағдай болса да халықтың жанашыры болып, қасынан табылатын кәсіп иелерінің мәртебесі туралы заң қабылданғалы жатыр. Бұл әрине журналистердің заң алдындағы құқығын қорғап, қоғамдағы орнын өз дәрежесінде белгілеп береді деп сенеміз.
Мәжілісте өткен «Масс-медиа туралы» заң жобасының призмасы арқылы медиа саласының даму тенденциялары туралы басқосуда Ақпарат және қоғамдық даму вице-министрі Қанат Ысқақов жаңа заң жобасын таныстырды.
Оның айтуынша, соңғы құжат 1997 жылы қабылданған. Осы уақытқа дейін ол құжатқа 40-тан астам өзгеріс пен түзету енгізілген. Енді министрлік жаңа заң жобасын әзірледі. Ол заң жобасы ашық түрде талқыланып, әзірленгенін айтты. Жаңа заңда ең алдымен журналистің мәртебесін көтеру ескерілген. Яғни отандық БАҚ саласының мәртебесін, абыройын көтеру – басты бағыттың бірі. Шектеу мерзімін белгілеу – маңызды норма. Себебі қазіргі таңда шектеу мерзімі туралы норма жоқ. Бұрын 10 жылдан кейін, 20 жылдан кейін немесе 30 жылдан кейін кейбір азаматымыздың БАҚ өкілдерін сотқа беру құқықтары бар болатын. Бұл норма енді 3 жылға дейін шектеледі, – деді Қанат Ысқақов.
Оның айтуынша, бұл мәселе қазір БАҚ өкілдерінің жұмысына кедергі келтіріп жүр. Егер осы норманы қабылдасақ, бұл отандық БАҚ саласының дамуына серпін береді. Екінші норма – БАҚ өтінішін қарау мерзімін 7 жұмыс күнінен 5 жұмыс күніне дейін қысқарту. Бұл ереже журналистерге қажетті ақпаратты қысқа мерзім ішінде алуға көмектеседі. Ұлттық баяндама журналистердің құқықтарының сақталу мониторингі, талдау мәліметтері, журналистердің жұмысын қауіпсіз істеуі, ақпаратты еркін алу және тарату бойынша ұсыныстар әзірлеуге мүмкіндік береді, – деді вице-министр.
Вице-министр баспасөз картасына қатысты норманы да түсіндірген. «Баспасөз картасы журналистердің ақпарат алуына, ақпарат таратуына ешқандай кедергі келтірмейді. Ол – бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің жұмысын жақсартуға бағытталған құжат. Бұл міндетті шектейтін немесе қосымша талап қоятын құжат емес. Ол – журналистерді аккредиттеу, іс-шараларға қатысу, мемлекеттік органдардың ғимаратына кіруін жеңілтедетін құжат, – деп атап өтті министрлік өкілі. Баспасөз картасы мемлекеттік емес ұйымның атынан беріледі. Мемлекеттік тілдің рөлін көтеру нормасы да заңда көзделген. Ол үшін мемлекеттік тапсырыспен жасалатын контенттің 70 пайызы қазақ тілінде болуы керек. Қазір бізде ондай норма жоқ. Бірақ қазір оны заңға бекітіп жатырмыз. Мемлекеттен бөлінетін қаражатқа жасалатын контенттің екіде үш бөлігі қазақ тілде әзірленуі тиіс. Мемлекеттік контент қазір өте маңызды, тұтынушыларға қажет, бәсекеге қабілеттілігі де өте жоғары, – деп айтты вице-министр.
Сондай-ақ ол ақпараттық қауіпсіздікті бекіту және нығайтудың маңыздылығына тоқталды. Ақпараттық қауіпсіздік – ұлттық қауіпсіздіктің бір бөлігі. Соның ішінде шекаралас мемлекеттердің БАҚ құралдары, телеарналары, радио құралдары болуы біз үшін өте үлкен мәселе. Сол себепті осы мәселені субсидиялауды енгіздік, – деді вице-министр.
Оның сөзінше, министрлік әзірлеген заң – отандық БАҚ құралдары өкілдерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған құжат.
Қалай десек те медиа туралы жаңа заң журналистердің мәртебесін көтеріп, олардың қоғамдағы орнын айшықтап береді деп үміттенеміз.
Әйтсе де жаңа заң журналистерді барынша қолдаса, әрі қорғаса деген тілегіміз де бар.
Г.АСҚАРҚЫЗЫ
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!