Қаламыздағы осы бір еңселі ғимаратты көргенде ерекше сезімге бөленесің. Алыстан менмұндалап тұрған облыстық перинаталды орталығы талай сәбидің өмірге келуіне, нәзік жандардың аналық мейірімге бөленуіне дәнекер болып жүрген алтын ұяға айналып отыр. Мұндағы ақ желеңді дәрігердің қызметі қашанда қауырт. Ана мен бала денсаулығын қорғауда кірпік қақпастан қалтқысыз қызмет етуге әзір. Негізінде бұл қызметті өз деңгейінде атқаруға аналық мейірім, жылы жүрек, аялы алақан қажет екені даусыз. Ал ана үшін құрсақтағы перзентін аман-сау дүниеге әкеліп, бауырына басып, құшырлана иіскеуден асқан бақыт жоқ шығар. Елімізде ана мен бала денсаулығына ерекше мән беріліп келеді. Дегенмен мәселе де жоқ емес.
6 жылда бес жүзден аса әйел көз жұмған
Ана денсаулығы – ұлт саулығы. Мемлекет үшін ана мен бала денсаулығы, олардың өмірі қашанда бірінші орында. Үкімет тарапынан ана мен балаға барынша қамқорлық болғанымен аналар өлімі, сәбилердің шетінеуіне байланысты себеп азаймай тұр. Сондықтан да бұл мәселе мәжілістің әлеуметтік-мәдени даму комитетінің Атырауда өткен көшпелі отырысында кеңінен талқыланған еді. Комитетте келтірілген кейбір деректерге көз жүгіртсек, соңғы жылдары Абай, Ақтөбе, Алматы, Жетісу, Ұлытау облыстарында бала өлімі көбейген. Кейінгі алты жылдағы тіркелген ана өлімі де депутаттарды алаңдатып отыр.
– Елімізде 2019 жылы 55 ана босану кезінде көз жұмған. 2020 жылы – 156 ана бақилық болған. 2021 жылы – 200, 2022 жылы – 70, 2023 жылы – 45, 2024 жылы – 37 ана босану үстінде жан тапсырғаны тіркелген. Бір қорқынышты үрдісті айту қажет. Төрт немесе одан да көп баласы бар әйелдер арасында өлім-жітім көбейіп отыр. Соның салдарынан 97 бала тірі жетім болып қалды. Сәби сүйемін деп барып, көз жұмған аналардың 28 пайызы 35-39 жас аралығындағы әйелдер. Аналардың 38 пайызы облыстық перинаталдық орталықтарда, 24 пайызы бейінді стационарларда бақилық болған, – дейді мәжіліс депутаты Нартай Сәрсенғалиев.
Сәби өлімі: кінәлі кім?
Денсаулық сақтау министрлігінің дерегіне сүйенсек, 2026-2028 жылдары елімізде облыстық ауруханаларды жаңарту жобасы қолға алынады. Бұл жобаға перинаталдық орталықтар да енгізіледі. Өйткені перинаталдық орталықтар әр өңірдегі денсаулық сақтау саласының жетекші буыны болуы керек. Ең бастысы – ана мен баланың денсаулығын, өмірін сақтау. Бірақ қазір үй жағдайындағы нәресте өлімінің деңгейі әлі де жоғары екені байқалады.
– Елімізде 2019 жылы 3360 сәби шетінеген. Ал 2020 жылы 3286, 2021 жылы 3732 сәби қара жердің қойнына тапсырылған. 2022 жылы 3154, 2023 жылы 2998 сәби шетінеген, 2024 жылы 2598 бөпені құндақтаулы күйінде мәйітханадан алып шыққан. Ресми органдар сәби өлімінің азайғанын алға тартады. Бірақ кейінгі бір жылдың өзінде екі жарым мың бөпеден айырылып қалу көңіл көншітетін көрсеткіш емес. Кейде көпшілік перзентханалар мен дәрігерлерді айыптап жатады. Перзентханаға тірі барған аяғы ауыр әйелді табытпен қайтарғандар жауап берсін деп талап етеді. Кейде жұрт «Перзентханада дәрігерге сыйақы бермесең, толғақ қысып, жанын көзіңе көрінгенде де көз қырын салмайды» деп шағымданады. Барлық ақ халатты жандарды айыптау да ағаттық, дегенмен саладағы солқылдақты жою қажет. Себебі ісіне салғырт қараған кей адамның кесірінен өмірін медицинаға арнаған мыңдаған білікті маманнның атына кір келеді, – деді мәжіліс депутаты Нартай Сәрсенғалиев.
Маман тапшы, біліктісі аз
Денсаулық сақтау министрінің орынбасары Ержан Нұрлыбаевтың сөзіне сүйенсек, жыл сайын ана мен бала өлімінің көрсеткіші азайып келеді. Дегенмен нәресте өлімінің 92 пайызы стационарларда тіркеледі. Үйде қайтыс болатындардың үлесі – 8 пайыз. Ана мен бала мәселесіне келгенде мамандардың тапшылығын да жоққа шығара алмады, аудандардағы дәрігерлердің біліктілігі төмен екендігін де айтып өткен.
– Тәжірибелі мамандар жетіспейді. Жауапкершілік пен жұмыстың қиындығына шыдамаған кадрлар перзентханадан кетіп жатыр. Аудандардағы дәрігерлердің тәжірибелік дағдылары жеткіліксіз, жауапкершілігі төмен. Перзентханаларды медициналық жабдықтармен қамту деңгейі – 87 пайыз, жабдықтардың орташа тозу көрсеткіші – 50 пайыз, – дейді министрдің орынбасары Ержан Нұрлыбаев.
Ана мен сәби өлімінің соңғы жылдардағы көрсеткіші азайғанымен бұл бойынша елімізде түйіні шешілмей тұрған мәселе көп. Атап айтқанда, тәжірибелі мамандар жетіспейді. Мәселен, елімізде 4 702 акушер-гинеколог жұмыс істейді. Босандыру мекемелерінде жұмыс істейтін акушер-гинекологтардың саны – 1679. Оның 560-ы ғана ампутация жасай алады екен. Акушерияда операциялық техниканың барлық түрін тек 438 дәрігер ғана орындай алады. Екінші мәселе – еліміздегі кейбір перзентхналар халықаралық талаптарға сәйкес келмейді. Ал ауылдық жерлерде, аудандарда жүкті әйелдерді алдын ала емдеуге арналған орындар жоқтың қасы. Сонымен қатар медициналық жабдықтардың тозуы, қажетті аппараттардың жоқтығы сынды жайттар кездеседі. Сондықтан халықты алаңдатып отырған ана мен сәби өлімінің алдын алу үшін осы мәселелердің тез арада шешілуін қолға алу қажет секілді.
Әрбір болашақ ана өз денсаулығына жауапкершілікпен қарау керек
Ана мен бала өлімі әлемнің барлық елінде кездесетін жағдай. Сондықтан оның алдын алу үшін кешенді шараларды уақытында атқару қажет. Негізгі себептердің бірі ретінде ананың жүктілік кезіндегі денсаулығының нашарлауын, оның бойындағы кейбір ауру түрлерінің асқынуын айтады. Бұл мәселе, демек, әйелдің жүктілікке дейінгі және жүктілік кезіндегі денсаулығына тікелей байланысты. Егер де әйел өз денсаулығына жауапкершілікпен қарап, жүктілікке алдын ала дайындалып, тиісті дәрежеде мән берген дұрыс. Бұл ретте облыстық перинаталдық орталықтың акушер-гинеколог дәрігері Мөлдір Жамбылқызы өз пікірін білдірді.
– Әрбір болашақ ана өз денсаулығына жауапкершілікпен қарау керек. Уақытылы дәрігерлік тексеруден өтіп, анықталған ауру түрлері болса оларды емдетіп, білікті дәрігерлерден ақыл-кеңес алып тұруы керек. Кейбір аналар осы жағына үлкен мән берместен бала көтереді. Содан жүктілік кезінде денсаулығы сыр береді. Бұл баланың қалыпты дамуына, жарық дүниеге келгеннен кейінгі денсулығына әсер етеді. Адам денсаулығынан асқан құндылық жоқ. Дәрігерлер осы жолда еңбек етіп келеді. Олар бар білімін ана мен баланың денсаулығын, өмірін сақтап қалуға арнайды. Ана өлімін болдырмау және сәби өлімін төмендету мақсатында дәрігерлерге жоғары талаптар қойылған. Біз бір мезгілде екі адамның өмірін құтқарамыз. Сондықтан жұмыстың қиындығы да артылған жауапкершілік те екі есе. Сол үшін біздің мамандарға қойылатын талап жоғары. Дегенмен бұл тұрғыда ана ең бірінші жауапкершілікті сезінуі қажет. Мәселен, жүктілікке дайындықты кем дегенде 3 ай бұрын бастау керек. Медициналық тексеруден өту және өмір салты мен дұрыс тамақтануды қадағалау қажет, – дейді білікті акушер-гинеколог.
Аймақтағы ахуал тұрақты
Ана мен бала денсаулығын сақтап, сәби өлімін азайтуда облыстық медицина саласы қандай жұмыс атқаруда? Бұл сұрақтың жауабын білу үшін облыстық денсаулық сақтау басқармасына хабарласқан едік. Басқарма берген мәліметке сүйенсек, аймақта ана мен бала өліміз азайған. Соңғы жылдары маман тапшылығын жою мақсатында ауқымды жұмыстар атқарылуда. 2024 жылы жергілікті бюджет қаражаты есебінен мамандар біліктілігін арттыруға 144,9 млн теңге бөлінсе, оның 80 млн теңге қаржысы шетелде оқытуға жұмсалған. Соның нәтижесінде Ресей және Беларусь мемлекетінде балалар реаниматологы, неонатальды хирург, пульмонолог, ортопед, жалпы 15 маман шетелде білімін жетілдірді. Облыста перинаталды көмекті өңірлендірудің 3 деңгейі бойынша акушер-гинекологтармен қамту үлесі – 92,4%, неонатологтармен қамту – 98,1% анестезиолог-реаниматологтармен қамту – 85,6% құрайды. Ал медициналық құрал-жабдықтармен қамту үлесі – 84,6% құрап отыр.
Р.S. Ана бен бала денсаулығын нығайту мақсатындағы жұмыстар кешенді түрде жалғаса беретіні анық. Бұл тұрғыда барлық жауапкершілікті дәрігерге артып қоюға әсте болмас. Сондықтан да ең әуелі әйел екі адамның өміріне жауапты екендігін сезінгені жөн.
Айтолқын АЙТЖАНОВА
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!