Даңқты жазушы Мұхтар Әуезов «Ғылым мен мәдениет барлық дүниенің алтын алқасы болып отыр» деген екен. Шынында, адамға рухани қуат беретін мәдени өмірдегі ізгілікті шаралардың ұрпақ тәрбиесінде де орны ерекше. Ұлтымыздың өміршең салт-дәстүрін, ана тілін, өркениетін, тарихын елге танытып, мәдени дамуымызда көшбасшы болып жүрген Қызылорда қаласының мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің жұмысы жылдың төрт мезгілінде де үздіксіз атқарылады.
Қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі қалалық деңгейде мәдениет, театр, өнер, кітапхана, тарихи-мәдени мұраны қорғау және пайдалану, мемлекеттік тілді дамытуға бағытталған іс-шараларды тұрақты жүргізіп келеді.
Бөлімге қарасты қалалық мәдениет үйі, клубтары және халықтық ұжымдар кәсіпорны, орталықтандырылған кітапханалар жүйесі, қалалық мәдени-демалыс паркі, Қызылорда қаласының тарихи музейі, Жастар театры елге елеулі қызмет көрсетіп келеді.
Осы уақытқа дейін қала көлемінде 966 мәдени-көпшілік іс-шаралар өткізіліп, оған 159 841 көрермен тартылған.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Қазақтың тілі – қазақтың жаны! Халқымыздың тарихы да, тағдыры да – тілінде. Мәдениеті мен әдебиеті де, ділі мен діні де – тілінде. В.Радлов айтқандай, қазақ тілі – ең таза әрі бай тілдің бірі. Тіл өткен тарихпен ғана емес, бүгін мен болашақты байланыстыратын құрал. Меніңше, тілдің тұғыры да, тағдыры да бесіктен, отбасынан басталады. Отбасында ана тілінде сөйлеп өскен бүлдіршіннің тілге деген ықыласы терең, құрметі биік болады», – деп өз Жолдауында қазақ тілінің мәртебесі туралы атап айтқан еді.
– Бөлімнің негізгі міндетінің бірі – мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеру, насихаттау және дамыту. Бөлім тарапынан қала әкімдігіне қарасты мемлекеттік мекемелердің құжат айналымының мемлекеттік тілде жүргізілуіне ай сайын тұрақты түрде мониторинг жүргізіледі. 2024 жылдың 10 айының қорытындысы бойынша құжат айналымы толығымен төл тілімізде жүргілуде. Қала әкімдігінің жанынан құрылған қалалық ономастика жұмысшы тобының қызметін үйлестіреміз. Бүгінде қала аумағында комиссия шешімімен нақтыланған 1199 көше бар. Оның қаладағысы – 772, қалаға қарасты ауылдық округтердегісі – 427.
Қала аумағындағы 772 көшенің 440-ы кісі есімімен, 223-і тарихи жер-су атауларымен аталған, 109-на шартты атау берілген. Ауылдық округтердегі 427 көшенің 208 кісі есімімен, 67 көше тарихи жер-су, 152-не шартты атау берілген. 2 көше бүгінде идеологиялық тұрғыдан ауыстыруды қажет етеді, – дейді Қызылорда қаласының мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің басшысы Жағыпар Тәжмаханов.
Қаладағы көрнекі құралдар да мәдениеттің, тілге деген құрметтің талғамының өлшеміндей. Жарқ еткен жарнамаға кез келген адам сүйсіне қарау керек. Онда граматикалық, пунктуациялық қате орын алса, елдігімізге сын. Алайда тиісті сала өкілдерімен рейд жасалғанмен, қала көшелеріндегі көрнекі ақпарат құралында «Қазақстан Республикасындағы Тіл туралы» Заңының 21-бабының және «Жарнама туралы» Заңының 6-бабының сақталмауы жиі кездесіп жүргенін жеткізді бөлім басшысы.
Бөлім басшысының айтуынша, заңнамада белгіленген талапты бұзып, жөнсіз жарнама ілген меншік иесіне түсіндіріліп, жазбаша ескертпе берілген. Мекемелерге, кәсіп иелеріне жазбаша ескерту хаттармен маңдайшадағы жазулар, басқа да көрнекі ақпараттың мәтінін жазу және орналастырудың үлгісі таратылған. Қала орталығындағы жарнамаларды тексеру барысында 172 нысанға түсінік беріліп, ескертпе таратылған. Бір қуанарлығы, қала аумағында орналасқан мейрамханалар мен жылдам әзірленетін дәмханалардың ас мәзірі 91 пайыз қазақ тіліне көшірілген. Бұл қазақы салт-дәстүрді берік ұстанған Сырдың бас қаласының тілге деген құрметінің жоғары екенін дәлелдейді.
Кезінде еліміздің рухани астанасы атымен танылған Қызылорда қаласы екі ғасырдан астам тарихы бар, шежірелі өлке. Бүгінде қалада 85 тарихи-мәдени мұра нысаны мемлекет қорғауына алынған, олардың 4-і республикалық, 34-і жергілікті маңызы бар тарих және мәдени ескерткіш. 47 нысан тарихи-мәдени мұра тізіміне енгізілген.
Бүгінде, 10 нысан «Ұлттық компания «Қазақстан темір жолы» акционерлік қоғамының, 1 нысан (Айтбай мешіті) Қазақстан Мұсылмандар Діни басқармасына, 14 нысан облыстық мекемелердің, 11 нысан Қызылорда қаласы әкімдігіне қарасты мемлекеттік мекемелердің, 18 нысан тиісті мекемелердің, 11 мүсін мектептердің, 13 нысан кент және ауылдық округтердің теңгеріміне берілген.
Қазіргі уақытқа дейін облыстық бюджет есебінен қала аумағында орналасқан 8 ескерткіштің қорғау аймағының жобасы белгіленді. Олардың қатарында облыстық әскери комиссариаттың шақыру пункті (бұрынғы казарма), Теміржолшылар клубы, Теміржол милициясы (қазіргі «Ақмешіт» музейі), Облыстық тарихи-өлкетану мұражайы, Өшпес Даңқ мемориалы, Айтбай мешіті, Құтқарушы Христос шіркеуі, Бауырластар бейіті бар. Шынында, көненің көзіндей ескерткіштерді сақтау да мәдени құндылыққа деген құрмет.
«Кітап ақылына ақы сұрамайтын алтын қазына» депті ұлы ойшыл Әлішер Науаи. Білімнің қайнар көзі кітапта. Қаладағы кітапханаларда бұл күнде әр мереке сайын, белгілі өнер тарландарының, ақын-жазушылардың, белгілі тұлғалардың еңбектерін насихаттау мақсатында іс-шара өткізіліп келеді. Мұндай игілікті жұмысты атқаруда қалалық орталықтандырылған кітапханалар жүйесіне қарасты 21 кітапхананың орны ерекше. Оқырман саны 31777-ні құрағанының өзі жергілікті тұрғындардың кітап оқуға ынтасы өскенінің көрінісі.
Қаланың мәдени өміріндегі өткізіліп жүрген игілікті шаралар өз жемісін беріп келеді. Қызылорда қаласында өткен республикалық «Жұлдызды сәт» балалар байқауынан «Ақ кербез» би үйірмесінің кіші және орта тобы «Хулиганить» биімен бас жүлде, орта топ «Уч патир» өзбек биімен І орын жеңіп алды. Нәтижесінде жетекшісі Айгерім Шүкірбаева Дубай қаласына саяхатқа жолдама ұтып алды.
Қалалық орталықтандырылған кітапханалар жүйесіне қарасты №3, №4, №19 кітапханалары бірлесіп, ақын Қаршыға Есімсейітованың шығармашылығына арналған «Сырдың нәзік гүлімін» атты кездесу кешін ұйымдастырды. Елге адал қызмет етіп, халықтың ыстық ықыласына бөленіп жүрген жандарды насихаттау, олардың өмірі мен еңбек жолын, шығармашылығын өскелең ұрпаққа үлгі етіп, құрмет көрсету – кітапхананың мәдени жұмысының негізгі бөлігі.
Қала күні мерекесі аясында «Шексіз әлем – шектеусіз мүмкіндік» атты зағип және нашар көретін жандар арасында республикалық өнер байқауы өтті. Өнер додасы ерекше жандарға мәдени және рухани қолдау көрсетіп, жаңа талант иелерін анықтау, өнерпаздардың шығармашылық байланысы мен достық қарым-қатынастарын нығайту үшін ұйымдастырылған. Байқауға еліміздің түкпір-түкпірінен талантты 10 топ қатысып, ерекше өнер иелері жеңіс тұғырынан көрінді.
Тұңғыш Президент саябағында ескі де есті әуендер әуелеген тамаша кеш ұйымдастырылды. Қала күні мерекесі аясында өткен жанды дауыстағы дәстүрлі ретро-фестивальге аймаққа белгілі 5 вокалды аспапты ансамбль қатысты. Ашық аспан астындағы мәдени шара қала өнерпаздарының тақырыптық қойылымымен басталды.
Өнер кешінде қаламыздың мәдени-рухани тынысына дем берген бірқатар өнер майталмандарына және қатысушы ансамбль жетекшілеріне шаһар басшысының арнайы алғыс хаттары мен естелік сыйлықтары табысталды.
Қызылорда қаласының тарихи музейінде қала күні мерекесіне орай «Тарихы терең – Қызылорда» атты ашық есік күні аясында «Тарих ол бір ғаламат алтын көпір» тақырыбында көрме ұйымдастырылды. Ашық есік күні аясында банк мекемелері және қоғамдық қызмет көрсету қызметкерлері музейдегі экспозициямен танысып, қала тарихы жайында мағлұмат алды.
Көрмеге қазақ халқының үй тұрмысында пайдаланған құнды бұйымдар, ыдыс-аяқтар, Қызылорда қаласының Астана болған кездегі фото құжаттар қойылған.
Сонымен қатар Ақсуат ауылдық округінде «Ауылым сұлу Сырдың жағасында» атты республикалық ақындар айтысы өтті.
Дүбірлі ақындар айтысында еліміздің әр түкпірінен келген орақ тілді, от ауызды 8 ақын сынға түсті. Сұңғыла сөз додасында ақындардың өрелі өнерін тамашалаған көзіқарақты көрермен елдік мәселені, арғы-бергі тарихты, қоғам көрінісін, дәуір шындығын жырлаған ақындарға ризашылығын білдірді. Барлық ақынға қаржылай сыйақы табысталды.
«Қала күні» мерекесі аясында «Кітап қала – 2024» кітап жәрмеңкесі өтті. Қоғамның интеллектуалды әлеуеті мен мәдени құндылығын арттыру, оқырман мәдениетін қалыптастыру, жазушылар мен оқырманға бірыңғай алаң ұсыну мақсатындағы жәрмеңке «Қаламгерлер аллеясына» жиылған жұртшылыққа ғажайып әсер сыйлады.
Гауһар ҚОЖАХМЕТОВА
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!