XX ғасырдың басы қазақ халқы үшін аса күрделі әрі тағдырлы кезең болды. Ұзақ уақыт бойы бодандықтың бұғауында болған елдің еңсесі басылып, ұлттық сана әлсірей бастаған тұста халықтың болашағын ойлаған, елді өркениетті дамудың жолына бастауға ниеттенген бір топ зиялы қауым өкілдері тарих сахнасына шықты. Олар – Алаш қозғалысының қайраткерлері еді.
Алаш зиялыларының басты арманы – қазақ халқын азат ету, ұлттық мемлекеттілікті жаңғырту болатын. Сол мақсатта олар саяси партия құрып, «Алаш» автономиясын жариялады. Бұл – қазақтың жаңа дәуірдегі мемлекеттілігінің бастауына айналды. Әлихан Бөкейхан бастаған қайраткерлер демократиялық басқару жүйесін орнатып, әділетті заңға негізделген мемлекет құруды көкседі.
Алаш қозғалысының маңызы – ең алдымен ұлттық идеяны қалыптастырғанында. Қайраткерлер халықты білімге, өркениетке, ғылым мен мәдениетке шақырды. Ахмет Байтұрсынұлы «Ұлтқа қызмет ету – білімнен басталады» деп айтып, қазақ тілінің ғылым мен білімнің тіліне айналуына бар күшін салды. Міржақып Дулатұлы «Оян, қазақ!» еңбегі арқылы халықтың санасын оятуға үндеді. Ал Жақып Ақбаев, Халел Досмұхамедов сынды заңгерлер әділетті құқықтық жүйенің негіздерін ұсынды.
Алашорда үкіметі өз бағдарламасында жер мәселесін әділ шешуді, халыққа тең құқық беруді, білім беру ісін баршаға қолжетімді етуді, ұлттық әскер құруды, сот жүйесін демократиялық негізде ұйымдастыруды мақсат етті.
Бұл идеялар – бүгінгі тәуелсіз Қазақстанның Конституциясында бекітілген құндылықтармен үндес. Демек, Алаш қайраткерлерінің арманы ғасырдан астам уақыт өткен соң өз жалғасын тапты.
Алаш қайраткерлерінің ең үлкен ерлігі – олардың ұлт мүддесі жолында табандылық танытып, өз өмірін құрбан етуге даяр болуы. Кеңестік билік орнағаннан кейін олардың көпшілігі қуғын-сүргінге ұшырап, атылды немесе айдалды. Соған қарамастан, олар ұрпаққа өшпес рухани мұра қалдырды.
Бүгінгі ұрпақ үшін Алаш арыстарының өнегесі – елдік пен бірлікке, білім мен ғылымға ұмтылудың үлгісі. Олар бізгеотаншылдықтың, әділет жолындағы күрестің, ұлттық мүддені жеке бастың қамынан биік қоюдың нақты мысалын көрсетті.
Бүгінде Қазақстан – тәуелсіз мемлекет. Өзінің шекарасы, ұлттық валютасы, халықаралық беделі бар ел. Мұның барлығы – өткен ғасырда Алаш қайраткерлері армандаған асыл мұраттардың орындалғанының айғағы. Тәуелсіздік жылдарында ұлттық тарих пен рухани мұраға деген көзқарас қайта жаңғырып, Алаш қозғалысы әділ бағасын ала бастады.
Алаш арыстарының аманаты – елдің тәуелсіздігі, халықтың бірлігі мен саналы болашағы. Біз осы құндылықтарды сақтап, дамыту арқылы ғана олардың еңбегіне лайықты құрмет көрсете аламыз.
Алаш қозғалысы – қазақ халқының тарихындағы ең жарқын беттердің бірі. Ол – ұлттың азаттығы мен теңдігі үшін күрестің символы. Алаш қайраткерлері өмірін құрбан ете жүріп, болашақ ұрпаққа азаттық пен өркениетке ұмтылудың жолын көрсетті.
Сондықтан, Алаш мұрасын дәріптеу – тек өткенді еске алу емес, ол – қазіргі тәуелсіздігімізді нығайтуға, жас ұрпақты отансүйгіштікке тәрбиелеуге бағытталған маңызды қадам. Әрбір қазақстандық Алаш арыстарының ерлігін есте сақтап, олардың аманатына адал болуы тиіс.
| Ақзер Бодыкова, Қызылорда қаласының мамандандырылған тергеу сотының бас маманы |
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!