Күзгі салқын күн… Адамдардың бәрі асығыс. Біреуі базардан керегін алуға келеді, енді бірі саудасын жасауға асығып барады. Соларды көзбен шығарып салып, базар маңындағы Тоқмағамбетов көшесінің жиегінде арбасының дөңгелегін дұрыстап қойып, бір ер кісі отыр.
Оның да өз тірлігі бар. Әрі-бері өткен адамдарға жәудірей қарап, қолын созып, алақанын жайып қояды. Еркектік намысты ысырып, несібесін солай табуда. Егер он екі мүшесі сау болса, мүмкін басқаша тірлік жасар ма еді деп ойлайсыз, еріксіз… Бірақ өзім көбіне сол жерден өткендіктен әлгі кісіге садақамды беріп кетуді әдетке айналдырдым.
Бір күні құрбым екеуміз келеміз. Арбадағы аға алақанын жайып отыр екен. Ол да күнделікті менің садақа беретінімді біліп алғандай, таныс адамдай жымия қарап, «Алла разы болсын, ауырма» деген тілегін жаудыра бастады. Ауырма дегені өзі арбада отырған соң денсаулықтың қадірін біледі. Содан да болар, айналасына ауырма деп отырады. Ол кісіге тиын-тебен берсеңіз, сіз де осы сөзді естисіз. Содан мен де әдеттегідей жүз теңгемді бере қойдым. Оны көрген құрбым:
– Бес-он теңге бере салуға болмады ма? Неменеге жүз теңге бердің?, – деп таңдана қарады.
– Мен үнемі жүз теңге беремін. Ақшам мол болса одан да көп бергім келеді. Неге жүз теңге десең? Берген садақам ең құрығанда бір бөлке нанына жетсе екен деп ойлаймын, – деп жауап бердім. Расында, нан алып жесе екен. Қарны аш болмаса екен. Өз қазағымыз ғой деп алаңдайтыным бар. Қолдан келгенше қайырымдылық жасауды мен анамнан үйрендім. Көшеде қайыр сұраған жан кездессе болды, анам қалтасындағы тиындарының бәрін санап береді. Жүрегінің жұмсақтығы сондай тіпті ішімдік ішіп алып, алақанын жайып жүретіндердің өздеріне де садақасын беріп жүреді. «Бөліп-жарып қарағым келмейді. Ол да өзіміз секілді пенде ғой. Тағдыры сондай болғаны да қайтсін енді» деп жанашырлық танытып қоятыны тағы бар. Әлі күнге дейін солай… Кейде оның осы ұстанымына іштей риза болып қараймын.
Анам айтқандай, «бөліп-жарып қарағым келмейді» деп. Жақында тағы ескі базарға бардым. Әр барған сайын балмұздақтың коктейлін ішкенді ұнатамын. Сол әдетім бойынша коктейль сатып алуға кезекке тұрдым. Сатып алушылар арасынан бір кішкентай баланы көзім шалды. Қап-қара көз жанары әлгі коктейлге қызыға қарап тұрды. Өзіміздің қазақтың баласы емес, қайыр сұрап жүрген тәжіктің баласы екені байқалды.
Шынымды айтсам, баланың көңілін қимадым.
– Коктейль ішесің бе?, – деп сұрадым. Кішкентай тәжік қазақша сөйлемесе де түсінеді екен. Жылы сөйлегенімді сезді ме, күлімдеп қарап, «иә» дегендей басын изеді. Содан сатушы қызға «ақшасын мен төлеймін. Тағы бір коктейль дайындаңызшы», – дедім. Әлгі бала жанымда коктейлі дайын болғанша күтіп тұрды. Оны байқаған айналамдағылар маған әртүрлі көзқараспен қарағандары да болды. Бірі «жарайсың» десе, енді бірі «тәжіктің баласын жарылқағаны несі» деп те айтты. Бірақ мән бермедім. Маған оның ұлты маңызды болмады. Бастысы, оны қуантуға асықтым. Қолына коктейлін алып, маған жәудіреген көзімен «рохмат» деді қуана. Содан коктейлін ұстаған күйі аспалы көпір жанында отырған анасына қарай жүгіре жөнелді. Сол кезде оның қуанғаны өзіме ерекше әсер етті. Үлкен іс тындырмасам да кішкентай балаға сәл болса қуаныш сыйлағаныма риза болдым. Қолына ақша ұстата салуға болар еді. Бірақ бала болып, ол да бір коктейлдің тәтті дәмін татсыншы дедім.
ЕҢ САУАПТЫ ІС
Алла ризалығы үшін жасалған әрбір іс пен берілген затқа садақа дейміз. Берілетін садақаның үлкен-кішісі болмайды. Не берілсе де шынайы ықыласпен берілуі қажет. Құран Кәрімде 200 жерде Алла жолында садақа беру, мал сарп ету жайында баяндалады. Яғни Алла берген нығметті Алла жолында жұмсау сауапты амал екені
айтылады. Шексіз нығмет Иесі болған Алла мақлұқаттың табиғатында өзгеге жәрдем ету, барын бөліп беру сезімін жаратқан. Жасалатын жақсылық істің садақа болуы үшін діни тұрғыдан үш ерекшелікке ие болуы керек: мұқтаж жанға беру, Алла разылығы үшін берілуі, берілген садақа өз мүлкінен, адал табысынан болуы тиіс.
Садақа – қайырымдылық істердің бастауы. Бұл жақсылықты жасай отырып, біз Алладан еселенген сауаптар аламыз. Пайғамбарымыз: «Садақа – мал дүниені кемітпейді, керісінше оны молайтады», – деген.
ӨМІРІҢІЗДІ ҰЗАРТАДЫ
Жалпы «Садақа бәлені қайтарады және өмірді ұзартады» дейді. Ол туралы мынадай аңыз, Құраннан келтірілген бір оқиға бар:
Бір күні Иса алейһиссалам асхабымен бір жерге бара жатқанда жолда кір жуып жатқан адамды көріп, сәлем беріп өтеді. Ол жерден біраз алыстағаннан кейін Иса алейһиссалам:
– Қайтарда бұл адамның жаназасына дайын болыңдар, – дейді. Кейін қайтар жолда әлгі адамның тірі екенін көреді. Бұған таң қалған Иса алейһиссалам Жәбірейіл алейһиссаламнан:
– Уа, Жәбірейіл, бұл адамның өлетіні маған білдірілген еді. Алайда өлмепті. Себебі не?, – деп сұрайды. Сонда Жәбірейіл алейһиссалам:
– Иса, ол адамды жуылған кірлерінің арасында жатқан қара жылан шағып өлтіруі керек еді. Бірақ ол адам садақа берген екен. Сонысы қабыл болып, өмірі ұзартылды, – деп жауап берді. Осы сөзден кейін әлгі адам кірлерінің арасын қарағанда қап-қара өліп қалған жыланды көреді.
Қорыта айтқанда, қабыл болған дұға және садақа келе жатқан бәлені қайтарады. Келген бәлелердің кетуіне, өмірдің ұзаруына себеп болады екен.
ПАЙДАСЫН БІЛЕСІЗ БЕ?
Садақаның сауабы мол. Көбіміз садақа береміз. Бірақ оның қандай адам баласына қандай пайдасы бар екенін білеміз бе? Кеңірек тоқсалсақ, осы дүниедегі 5 пайдасына мыналар жатады: мал-дүниені тазартады, күнәларды өшіреді, ауру мен апаттан сақтайды, мұқтаж жанды қуантады, ризықты арттырып, табысты берекелі етеді.
Ал ақыреттегі 5 пайдасы: қияметтің үрейінен сақтап, көлеңке болады, тозақтан құтқарады, таразыда сауабы басым болады, сырат көпірінен өтуі мен дүниесінің есебін беруді жеңілдетеді.
САДАҚА БЕРУДЕ МИЛЛИОНДАҒАН ҚАРЖЫҢ БОЛУЫ ШАРТ ЕМЕС
Дәл осылай деп өз пікірін білдірді, Қызылорда облысының дін істері басқармасының дін мәселелерін зерттеу орталығының бөлім басшысы Жеңісбек Дәрібаев:
– Қазіргі қоғамда мұқтаж жандарға қол ұшын созып мүмкіндігінше көмек беріп жатқан жомарт жандарды естіп те, көріп те жүрміз. Сондай-ақ еріктілер әлеуметтік желіде көмекке зәру болған жандарды жариялап елдің назарын аударту арқылы көпшілікпен мұқтаж адамдардың қажетін өтеп жатқандығы да кездеседі.
Жалпы садақа дегеніміз не? Араб сөзінен енген садақа сөзі қазақ тіліне сөзбе-сөз аударсаңыз, «Шын ықыласпен сыйлау» дегенге саяды. Садақаны тек ақшалай ғана емес, оны кез келген затпен өтеуге болады. Оның белгілі мөлшері жоқ. Яғни кез келген адам мұқтаж адамдарға өзінің шамасы келгенше көмек қолын ұсына алады деген сөз. Мысалы, еріктілер не белгілі қайырымдылық қор әлеуметтік жағдайы төмен отбасының үйге зәру екенін әлеуметтік желіге жариялап, көпшіліктің берген ақшасымен үй алып беріп жатыр. Соған өзіңіздің шамаңыз келгенше үлесіңізді қоссаңыз сауапты іс болар еді. Садақа беруде миллиондаған қаржың болуы шарт емес.
Осындай игі істерге қоғам болып атсалысқаны абзал. Қазақта жылу жинау, асар сияқты дәстүрлер бар. Негізінен бұл да садақадан бөлек емес. Өйткені мұқтаж адамға ақашалай не заттай қол ұшын берген адамды дінде садақа беруші деп түсінсе, қазақ мәдениетінде жылу жинау деп түсінеміз. Сайып келгенде атауы екі түрлі болғанымен мақсаты бір қайырымдылық іс, – деді Ж.Дәрібаев.
Тілші түйіні:
Расында, садақаның сауабы мол. Өз басымнан өткен бір ғана мысал келтірсем, өткенде науқастанып, емге қатынайтын болдым. Содан арбадағы ағаның «Алла разы болсын, ауырма» деген сөзі үшін күнделікті садақа
беруді шын көңіліммен қалап, қолға алдым. Сенесіз бе, алған емім шипа болып, тез сауығып кеттім. Сол кезде Аллаға шүкірімді айтып, әлгі ағаға садақа беруімді одан сайын жиілете түстім.
«Жақсы сөз – жарым ырыс» дейді. Ағаның «ауырма» деген сөзінің өзі қаншалықты құдіретті болып тұрғанын біле беріңіз. Міне, садақа сыйы деген осы. Ал сіз садақа беріп жүрсіз бе?
Ақтолқын НҰРЛЫБАЙ
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!