Өнері өрісті елдің келешегі кемелдене бермек. Қызылорданың өнері қалай дамуда? Мәдениет үйлері жанынан ашылған үйірмелердің бағыты қалай? Осы және өзге де сауалдар төңірегінде қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің басшысы Жағыпар Тажмахановпен сұхбатымызды оқырман назарына ұсынамыз.
– Жағыпар Айтбайұлы, елімізде мәдениет саласын дамыту мен мемлекеттік тіл мәселесіне ерекше көңіл бөлініп келеді. Ендеше, әңгімемізді өзіңіз басқарып отырған бөлімнің атқарып отырған қызметінен бастасақ…
– Қазіргі таңда қала мәдениеті өз деңгейінде жоғары нотада елге қызмет етіп, мәдени-рухани азық сыйлап келеді. Оның бәрі мемлекет қолдауын жүйелі түрде үйлестіріп отырған қала басшылығының мәдениет саласына деген оң ықыласынан деп білеміз.
Мен салаға басшы болып келмей тұрған кездегі ілкімді істерді атап айтар болсақ, заманауи үлгіде дыбыс жазу студиясы, дыбыс күшейткіш аппаратурасы, фольклорлық, вокалды аспапты ансамбльдер мен би топтары, көркемөнерпаздар үйірмелеріне инструменттер, сахналық киімдер тігіліп барынша қолдау көрсетіліп, үш қызметкер қызметтік баспанаға ие болған. Бұл да болса ұлттық өнердің қанат жайып, ұрпақтан ұрпаққа жалғасуына себепкер болып жүрген мәдениет қызметкерлерінің еңбегінің еленгені деп білеміз.
Бүгінгі таңда қала мәдениетін дамыту, оның тәуелсіз еліміздің жаңа буын өкілдерінің сұраныс деңгейіне көтеру, қала көлеміндегі көркемөнерпаздар ұжымдарын насихаттау және қаламыздың мәдени-рухани жаңаруына сүбелі үлес қосу – біздің басты мақсатымыз. Сондай-ақ ұлттық дәстүрлерімізді көздің қарашығындай сақтап, оны байыту және қайта жаңғырту, жастарды ұлттық рухта тәрбиелеу, талантты жастардың өнерін қолдай отырып қала мәдениеті мен өнерін дамыту бүгінгі күннің негізгі талабы болып отыр. Жыл басынан бері, яғни 6 айдың есебі бойынша мәдениет саласында 574 мәдени іс-шара өткізіліп, оған 107673 көрермен тартылған. Атап айтар болсақ, «Мәдениет үйлері мен клуб кәсіпорындарында үйірме жұмыстарын ұйымдастыру және жандандыру жолдары» атты облыстық семинары, 21 наурыз күні Балалар жылына тарту ретінде Сыр елінің бас шаһарында «Көктем нұры» атауымен республикалық оқушылар айтысы, «Атадан балаға мұра» атты балалар мен жасөспірімдер арасында облыстық қолөнершілер байқауы өтті. Сатирик ақын А.Тоқмағамбетовтың шығармашылығын насихаттауға арналған «Жауһар жырдың Асқары» атты көркемсөз шеберлері байқауы, Ұлттық домбыра күніне орай «Ұлттың үні – домбыра» атты мәдени көпшілік шара өткізілді. «Ел іші – өнер кеніші» атты дәстүрлі қалаға қарасты кент және ауылдық округтер арасындағы байқау да жоғары деңгейде ұйымдастырылды. Сонымен қатар мемлекеттік тіл мәселесіне өзіңіз айтқандай ерекше көңіл бөлініп келеді. Бұл ретте Мемлекет басшысы да мемлекеттік тіл мәселесін май шаммен қарамаса болмайтынын айтып, ауладан бастап, мектеп, оқу орындары, ұйымдар мен мекемелердегі қазақ тілінің жағдайы алаңдататынын айрықша атап өтті. «Жұмыла көтерген жүк жеңіл» дегендей, осы мәселеде күш біріктіргеніміз абзал. Өйткені тілдің жайы – бәрімізге ортақ. Сондай-ақ Қасым-Жомарт Кемелұлы атап өткендей, қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретіндегі рөлі күшейіп, ұлтаралық қатынас тіліне айналатын кезеңі келеді. Бірақ мұндай дәрежеге жету үшін бәріміз жұмыла жұмыс жүргізуіміз керек деп есептеймін.
– Бөлімге қарасты мәдениет ошақтары туралы айта кетсеңіз…
– Бөлімге қарасты 12 мәдениет үйі мен клуб кәсіпорындары жұмыс жасап, халыққа қызмет көрсетіп келеді. Оның ішінде, 9-ы қалаға жақын орналасқан кент және ауылдық округтерде болса, 3-і осы қалада орналасқан. Аталған мәдениет үйлерінде қала мен қалаға қарасты ауылдарда барлығы 93 үйірме жұмыс жасап, онда 1079 өнерпаз түрлі бағыттағы өнер түрлерімен кәсіби түрде шұғылдануда. Өткен жылдың есепті кезеңімен үйірмелер саны 2,2 процентке артқан.
– Біздегі мәдениет үйлерінің қызмет сапасын жақсартуда қандай шаралар атқарылуда?
– Биылғы қала мәдениетіндегі басты жаңалықтың бірі – екі ауылдық округте жаңа типтік үлгідегі клуб салынуда. Атап айтқанда, Қызылорда қаласына қарасты Талсуат және Қарауылтөбе ауылдық округтерінде «Ауыл – ел бесігі» бағдарламасы аясында типтік үлгідегі 150 орындық клубтардың іргетасы қаланып, бүгінгі таңда құрылысы қарқынды жүргізілуде. Жобаның жалпы құны – 544 млн 910 мың 895 теңгені құрайды. Бұл ауылдардағы жаңа мәдениет ошақтарын жыл аяғына дейін халық игілігіне пайдалануға беру жоспарланып отыр. Жалпы мәдениет үйлерінің қызмет көрсету сапасын жақсарту үшін материалдық-техникалық базасын ұдайы жаңғыртып отыру қажет. Сонымен қатар кадр мәселесіне бей-жай қарамау керек деп ойлаймын. Өйткені қазіргі уақытта көрермендер мен тыңдармандардың талғамы өте жоғары, сондықтан халыққа сапалы қызмет көрсету басты назарда.
– Мәдениет үйлеріне жас мамандар тарту жағы қалай?
– Талантты, дарынды балалардың шығармашылығы дамып, жетістіктерге жетуі тікелей үйірме жетекшілерінің тынымсыз еңбектеріне байланысты. Бұл ретте біздегі үйірме жетекшілерінің басым көпшілігі жастар және барлығы дерлік талантты өнерпаз, іскер ұйымдастырушы. Жалпы мәдениетке шын берілген адамдар ғана келеді. Шара кезінде сахнада жарқырап тұрғанымен, сахна сыртындағы мылтықсыз майданды көп адам біле бермейді. Білмегесін де сырт көзге бәрі оңай болып көрінуі мүмкін. Жұмысқа келген жас мамандардың барлығының қала мәдениетіндегі орны ерекше. Саланың ыстық-суығына, қызығы мен шыжығына төзіп, азғантай айлықпен ұлтқа қызмет етіп жүрген қыз-жігіттердің ұжыммен, үйірме мүшелерімен жұмыс жасауына көңілім толады. Бүгінгі жас буынды қала мәдениетінің болашағы деп сеніммен айта аламын.
– Оқушылардың қандай үйірмелерге қызығушылығы басым?
– Жоғарыда айтып өткендей, қалаға қарасты мәдениет ошақтарында жалпы 93 үйірме болса, оған 1079 көркемөнерпаз тартылған. Өнердің бірнеше түріне баулитын үйірмелердің ішінде қайсысына қызығушылығы басым деген сұраққа балалардың белгілі бір үйірмеге қатысу көрсеткіші жауап береді. Жас балғындардың басым көпшілігі ән және хор, көркемсөз, би, сурет үйірмелеріне қатысуға ынталы. Барлық үйірмелердің түрлі деңгейдегі байқауларға қатысу, жетістікке жету тұрғысында өз орындары бар. Соның ішінде А.Тоқмағамбетов атындағы мәдениет үйіндегі белгілі ақын, «Құрмет» орденінің иегері Мамыр Байдәулетов ағамыз жетекшілік ететін «Қауырсын» жас ақындар үйірмесі, белгілі хореограф Ақмарал Қойшығұлова жетекшілік ететін «Ақмарал» би студиясы, «Арайлы» би тобы, белгілі мәдениет майталманы Бағдагүл Есмұрзаева жетекшілік ететін «Сыр сандуғаштары» вокалды тобының, М.Ералиева атындағы мәдениет үйінде 2006 жылдан бері жұмыс жасап келе жатқан ҚР Мәдениет саласының үздігі төсбелгісінің иегері Ләйла Насимханова жетекшілік ететін «Бозторғай» балалар хорының республикалық, халықаралық деңгейдегі жетістіктері жетіп артылады. Сондай-ақ қалаға қарасты кент және ауылдық округтердегі мәдениет ошақтарының үйірмелері де тұрақты, сапалы жұмыс жасап, талантты балаларды өнерге баулуда. Олардың да ауыз толтырып айтарлық жетістіктері баршылық. Балалар – мемлекетіміздің жарқын болашағының кепілі десек, өскелең ұрпақтың бақытты балалық кезеңін сезіндіре отырып, олардың бос уақытын тиімді өткізу мақсатында қаламызда үйірме жұмыстары жақсы жолға қойылған. Атап айтар болсақ, үйірме өнерпаздары 25 халықаралық, 48 республикалық,1 аймақтық, 30 облыстық, 77 қалалық байқау бойынша өз өнерлерін көрсетіп, жеңіс тұғырынан көрінді. Үйірме жұмыстарының жеткілікті деңгейде жолға қойылғанының мысалы ретінде белгілі ақын Мамыр Байдәулетов жетекшілік ететін «Қауырсын» жас ақындар үйірмесі мүшелерінің өлеңдері топтастырылған «Ақ қанат өлең», «Буыршын белес» сынды жыр жинақтарының оқырманға жол тартқанын, ән өнеріне қанат қаққан «Сыр сандуғаштары» ән үйірмесінің талантты балалары 2021 жыл бедерінде Италия мемлекетінде өткен «Liberta Greativa» халықаралық конкурсынан бірнеше жүлделі орындарды иеленгенін және 2020 жылы жастар арасында ән шығармашылығының дамуын қолдау мақсатында өткен «Қызылорда дауысы» мега жобасында аталған ән үйірмесінің түлегі Аягөз Аралбайқызы бас жүлдені жеңіп алғанын айтуға болады. Алдағы уақытта да осындай үйірмелер арқылы жас ұрпақтың рухани дүниесін байыту, олардың шығармашылығын шыңдап, шеберлік деңгейін арттырып, ынта-ықыласын молайтуға, өз елін, өз халқын сүюге, қазақтың өнері мен мәдениетін құрметтеуге тәрбиелеу күн тәртібінен түспек емес.
– «Балалар жылы» аясында қандай мәдени шаралар өткізілуде?
– «Балам деген жұрт болмаса, жұртым дейтін бала қайдан шықсын» деп ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы айтпақшы, қай кезде де мемлекет баланың үздіксіз дамуына инвестиция құюды тоқтатпақ емес. Өздеріңізге белгілі, Мемлекет басшысының пәрменімен «2022 жыл – Балалар жылы» деп жарияланды. Жыл басынан бері 112-ден аса шара өткізіліп, 33500 бала қамтылды. 5 наурыз күні қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің ұйымдастыруымен 8 наурыз – халықаралық әйелдер күні қарсаңында балалар жылының салтанатты ашылуына арналған «Балдәурен шақ – бал ғұмыр» атты мерекелік концерт өтті. «Балаларын бағым деген – Сыр ана» атты театрландырылған қойылыммен басталған мерекелік концертте оқушылар сарайы, М.Қалауов атындағы өнер мектебінің, А.Тоқмағамбетов атындағы мәдениет үйі жанынан құрылған үйірмелердің, сондай-ақ «Самұрық-Kids», «Бегім-ай» өнер орталықтарының талантты балалары өнер көрсетіп, халық ықыласына бөленді. Сондай-ақ қойылымды қызықтаған балаларға базарлық таратылды. 11 наурыз күні «Балалар жылына» орай А.Тоқмағамбетов атындағы қалалық мәдениет үйі жанынан құрылған «Сиқырлы айна» халықтық балалар қуыршақ театры балалар психодиспансерлік орталығына барып «Тышқандар тартысы» атты ертегі ұсынды. 21 наурыз күні А.Тоқмағамбетов атындағы мәдениет үйінде Ұлыстың Ұлы күні Наурыз мерекесі қарсаңында «Балалар жылына» арналған «Атадан балаға мұра» атты балалар мен жасөспірімдер арасында облыстық қолөнершілер байқауы өтті. 2 кезеңде өткен байқаудың іріктеу сынына 60-тан астам жас қолөнерші қатысып, ақтық кезеңде 21 оқушы өз бақтарын сынады. Айта кетейік, байқау барысында облысымызға танымал қолөнер шеберлері жас талап ісмерлерге шеберлік сағатын өткізіп, бай тәжірибелерімен бөлісті. Дәл осы күні А.Тоқмағамбетов атындағы мәдениет үйінде Балалар жылына тарту ретінде Сыр елінің бас шаһарында республикалық оқушылар айтысы ұйымдастырылды. «Көктем нұры» атауымен айшықталған дода әз-Наурыз мерекесінің ажарын ашты. Айтыста еліміздің 5 өңірі мен Қызылорда қаласынан және Сырдария, Шиелі аудандарынан келген 10 жас ақын бақ сынады. Айтысқа сусап келген тұрғындар сөзден қамшы өрген арқалы жас ақындардың өнеріне тәнті болды.
Сондай-ақ 5 сәуірден бастап қала аумағында «Ұрпақ тәрбиесі – ұлт болашағы» атты кешенді мәдени-спорттық шаралар өткізілуде. Балалар жылына орай бұқаралық спортты дамыту және ұлттық спорт түрлерін дәріптеу, қала әкімінің тапсырмасына сәйкес ауқымды жарыстарға шет аумақтардағы балалар мен жасөспірімдерді де қамту мақсатындағы кешенді мәдени-спорттық шараларда қаламызда ашылған түрлі өнер орталықтары мен қалалық мәдениет үйі өнерпаздары да халыққа рухани-мәдени демалыс ұсынуда. Балалар жылындағы ең ауқымды шараның бірі ретінде «Бақ орданың бақытты балалары» атты облыс әкімінің қатысуымен 1 маусым – Халықаралық балаларды қорғау күніне орай орталық стадионда өтіп, 6000 адам қамтылған шараны айта аламыз. Алдағы уақытта да атаулы жыл аясында түрлі деңгейдегі шаралар ұйымдастырылады деп жоспарлануда. Соның бірі де бірегейі ҚР Мәдениет саласының үздігі төсбелгісінің иегері, М.Ералиева атындағы мәдениет үйінің әдіскері Ләйла Насимханованың авторлық жобасы дәстүрлі қалалық «Бал-бала» балалар шығармашылығы байқауының 15 жылдығы облыстық деңгейде атап өтілмек.
– Сіздің ойыңызша, бүгінгі өнерпазбен бұрынғы өнерпазда айырмашылық бар ма? Не жетіспейді, нендей артықшылық бар?
– Бүгінде ұлттық болмысымыз бен рухани мұрамызды келер ұрпақ санасына сіңіру – мәдениет үйлерінің, мәдениет қызметкерлерінің басты міндеті. Қазақ мәдениеті мен өнері, қазақтың театры дегенде әуелі Қызылорданың аты аталғаны, рухани бұлақ көзінің осы қасиетті мекеннен бастау алғаны төбемізді көкке жеткізеді. «Сыр елі – жыр елі» деген мәртебелі атаудың біздің елге телінгені де көңілімізді марқайтады. Өйткені Қызылорда өңірі ғасырлар бойы қалыптасып келген қазақ мәдениетінің көне ошақтарының бірі. Ұлттық салт-дәстүрлеріміз, тіліміз бен музыкамыз, әдебиетіміз, жоралғыларымыз, бір сөзбен айтқанда ұлттық рухымыз бойымызда мәңгі қалуы тиіс. Мәдениет – ең алдымен жәдігерлік. Оны ұрпақтан ұрпаққа жеткізуші – өнерлі, талантты, зиялы қауым. Осы ретте бұрынғы өнерпаз бен қазіргі өнерпаздың аса қатты айырмашылығы бар деп айта алмаймын. Әрқайсысы өз деңгейінде, шама-шарқынша халыққа қызмет етіп келеді. Айырмашылық болса, ол өмір сүру, еңбек ету кезеңінде ғана деп ойлаймын. Ол дегеніміз, бұрынғыға қарағанда қазіргі өнерпаздың мүмкіндік аясы кең, яғни заманның соңғы үлгідегі жетістіктерімен жарақтанған.
– Сала жұмысын жүйелеуде қай бағытқа басымдық беріледі және алдағы уақытта атқарылар жоспарларыңызбен бөліссеңіз…
– Біріншіден, бөлімге қарасты мекемелердің жұмысын дамыту бойынша қалыптасқан проблемалық мәселелерді қаржы мүмкіндігіне қарай шешімін табуына жұмыс жасау және жаңа жобаларды қолға алу. Бұл жерде мәдени-көпшілік шараларды ұйымдастырып, халыққа қызмет көрсетумен қатар, кітапханалардың жұмысына жаңа серпін беру, қалалық музейдің қорын ұлғайту мен халықтың қызығушылығын арттыру секілді мәселелерді қолға алып жатырмыз. Сондай-ақ бөлім жұмысының тағы бір бағыты, ономастика жұмысын үйлестіру мен мемлекеттік тілдің қолданылу аясын кеңейту және тіл тазалығын сақтауға қатысты тұрақты түрде жұмыстар жүргізу күн тәртібінде тұр. Алдымызда саланың жұмысын дамытуда, қала мәдениетін өрістетуде әріптестерімізбен бірге атқаратын көптеген жоба-жоспарларымыз бар.
– Жалпы атқарылып жатқан жұмыс аз емес. Дегенмен мәдениетті өркендету үшін руханиятты түсіну керек деп жатамыз. Өзіңіздей азамат жетекшілік ететін қаланың мәдениет саласы алға адымдамаса, кері кеткен емес. Осы бағыттан танбаңыз.
Сұхбаттасқан Тұрар БЕКМЫРЗАЕВ
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!