Дана халқымыз ежелден бала тәрбиесіне, ақыл-ойының жетілуіне, адами мінез-құлықтарының қалыптасуына ерекше көңіл бөлген. Балаларға жастайынан жол көрсетіп, тәрбиесіне назар аударған. Бала тәрбиесінің бір бөлшегі – оны еңбекке баулу. Ал қазіргі уақытта ақ саусақ бала көбейіп барады. Себебі не? Кінәлі кім?
Баланы өмірге бейімдеуде, мінез-құлқы мен өзіндік көзқарасын азаматтық ұстанымын қалыптастыруда ата-ананың, ортаның, мектептің орны бөлек, рөлі өлшеусіз. Бұрын баланы еңбекке мектептен баулитын. Оқушы кезімізде кезекшілікпен келіп, сыныпты тазалап, еденді жуатынбыз. Еңбекке баулу сабақтарында тігін тігіп, ас пісіруді үйрететін. Ал ер балалар ағаштан түрлі бұйымдар жасайтын. Қазір ше? Бүгінде бір шеге қаға алмайтын, не даланың не қаланың жұмысына жоқ ақ саусақ балалар өсіп келеді. Бас-сирақ үйітпек түгілі, табақ жасауды, отын жаруды білмейтін жігіттер қаптап жүр. Бұл – бүгінгі күннің мәселесі.
«Ақ саусақ бала қайдан шығады»? деген сұрақты көпшілікке қойдық. Бұл тақырып біраз жұртты алаңдататынын байқадық. Себебі жауап бергендер көп болды.
Гүлмария Бакирова, көпбалалы ана:
– Ата-ана тарапынан болатын шектен тыс қамқорлық баланы еріншек етеді. Қазіргі уақытта баланы жұмсамайтындар бар. Баласы үшін барлығын өздері жасай салады. Еңбекке баланы баулу артта қалып бара жатқан секілді. Балалардың құлшыныстары да жоқ. Бүгінгінің балалары ақ саусақ. Қолдарында телефон. «Телефон арқылы ақша табамыз» деген түсінік қалыптасқан. Ауыр жұмыс істегісі келмейді. «Ауырдың астымен, жеңілдің үстімен» жүруді үйренген. Отын жарып, даланың жұмысын істеп жатқан бала көрмейміз. Сондықтан ұл баланы еңбекқор етіп тәрбиелеу керек. Барлығы тәрбиеге байланысты. Ер жігітке отбасын асырауды, анаға, әйелге қолғабыс етуді жастайынан үйрете білу – ата-ананың міндеті. Мектептен кейін үйдің шаруасына үйрету қажет.
Аманжан Нетілдаев, Сырдария ауданы, Бесарық ауылының тұрғыны:
– Рас, ақ саусақ бала көп. Қазіргілер қара жұмыс жасағанды намыс көреді. Жасыратыны жоқ, «Не кием, не ішем демейді» бүгінгі балалар. Ата-анасы қатарынан кем қылмауға жағдай жасайды. Алдына түсіп, өбектейді. Содан айтқанды тыңдамайтын, жөн сөзге көнбейтін, қыңыр мінезді бала өсіп шығады. Бүгінгі балалардың жұмысынан жатысы көп. Бала міндетті түрде үйдегі біреуден тыйылып, жасқанып өсуі керек. Әсіресе әкенің салқынқандылығы баланы шыңдай түседі. Ал «балам бәлеге ұшырайды, «балам қиналып қалады» деп шектен тыс өбектей беру – үлкен қателіктің бастауы.
Нүргүл Сыздықова, көпбалалы ана:
– Бүгінде ұрпаққа тәрбие беруден гөрі, оның айтқанын істеу басым. Әркім өз баласының сөзін сөйлеп шыға келеді. Содан ол білгенін істемегенде қайтеді. Тәрбиені қалай беріп жатырмыз, қарапайым түріне тоқталайыншы. Шыр етіп сәби дүниеге келген сәттен бастап, бала жыласа қолына ұялы телефонды ұстата саламыз. Одан 3-4 жастағы өренді теледидардың алдына отырғызып мультфильм қосып береді. Ол қандай арна көріп отыр, оны тексермейді. Ал 5-6 жастағы жеткіншек компьютердің құлағында ойнап отырады. Бір сөзбен айтқанда, бүгінгінің баласы тәрбиені заманауи технологиялардан алуда. Оларға көңіл бөлетін ата-ана жоқтың қасы. Ата-ана баланы еңбекқор етуге жауапты болуы қажет. Ерте бастан қызды да, ұлды да жұмсау керек. Еңбек еткен адамның әрқашан берекесі мол болатынын түсіндіріп отыруға тиістіміз.
Көпшіліктің пікірі баланың ақ саусақ болып өсуіне ата-ана тікелей жауапты дегенге сай келді.
Ал психологтардың пікіріне сүйенсек, қоғамда қыз мінезді ақ саусақ жігіттердің пайда болуына жалғызбасты аналардың артуы да әсер етеді. Қазіргі уақытта елімізде шаңырақ шайқалып, ажырасу көбейген. Мұндай жағдайда бала анасының қамқорлығында қалады. Әке көрмеген ұл балалар өмірде көптеген мәселелерді анасына еліктеп, сол секілді шешуді әдетке айналдырады. Мұндай баланың таным, талғамы да басқаша қалыптасады.
Демек, «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» дегендей, бала отбасында қандай тәрбие алса, болашақ өмірі де солай жалғасады. Олай болса, бала тәрбиесіне мән берейік. «Бала тәрбиесі бесіктен» деп тегін айтылмаған. Оларды өмірге икемді етіп тәрбиелеуге, еңбекке баулуға ересектердің араласып отырғаны жөн. Адам бақытының кілті – еңбекте екенін әрбір жас ұғына білу қажет.
Халықта «Ағаш түзу өсу үшін оған көшет кезінде көмектесуге болады, ал үлкен ағаш болғанда оны түзете алмайсың» деп бекер айтылмаған. Түсіне білген адамға бұл сөзде терең мағына жатыр. Яғни баланы сәби кезінен қолға алсақ, оларға көп тәрбие берген болар едік.
Айтолқын АЙТЖАНОВА
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!