Кешегі сенбі тәуелсіз ел күнтізбесінде тарихи сәтпен толықты десек артық айтқандық емес. Ел тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай Қызылорда облысы әкімдігінің қолдауымен «Сыр журналистикасының тарихы» 5 томдық кітабы жергілікті «ASU» баспа үйі ЖШС «Тұмар» баспасында басылып, жарыққа шықты. Кітаптың тұсаукесері облыс орталығындағы «Достық» үйінде өтті.
Ел тәуелсіздігінің мерейлі жылы қарсаңындағы Сырдағы жақсы жаңалыққа елең етпей қалмағандар кемде-кем. Жақсы істің куәсі болуға еліміздің түкпір-түкпірінен бір топ зиялы қауым өкілдері келді. Олардың қатарында ҚР Парламенті Сенатының депутаты Нұртөре Жүсіп, Қазақстан Журналистер одағының төрағасы Сейітқазы Матаев, Л.Гумилев атындағы ЕҰУ түркітану кафедрасының профессоры, ҚР Ұлттық Ғылым академиясының корреспондент мүшесі, филология ғылымдарының докторы Амантай Шәріп, «Бас редакторлар клубы» қоғамдық бірлестігінің президенті Бибігүл Жексенбай, «Бас редакторлар клубы» қоғамдық бірлестігінің атқарушы директоры Әсел Есілбаева және «Егемен Қазақстан» газетінің Түркістан облысындағы меншікті тілшісі, Қазақстан журналистер одағы Түркістан филиалының төрағасы Ғалым Елшібай, «Turkistan media Holding» ЖШС басқарушы директоры Тельман Бейсен бар.
Игі шара ең алдымен зиялы қауым өкілдерін облыс әкімі Гүлшара Әбдіқалықованың қабылдауынан басталды.
Мұнан соң «Достық» үйіне жиналған барша қалам ұстаған қауым өкілдерінің кітаптың тұсаукесеріне қатысты. Екі жыл уақыт жұмсаған Сыр өңіріндегі барлық бұқаралық ақпарат құралдарының тарихы қатталған бес томдық еңбекті жазуға ғалымдардың ғылыми еңбектері, архив құжаттары, журналистика саласының ардагерлерінің естелігі арқау болған. Сонымен қатар бестомдық еңбектің бесінші томының журналистік шеберлікке және «Сыр мақтаныштары» анықтамалығына арналуы да соны жаңалықтың бірі.
Кітаптың тұсаукесер шарасын жүргізген облыс әкімінің орынбасары Серік Ахмет бұл қазақ журналистикасы үшін маңызды күн екенін, мұндай еңбек өңірлердің арасында алғаш рет Сыр бойында шығып отырғанын атап өтті.
– Бүгінгідей ақпарат дәуірінде таңдаған мамандығына адал болып, ұстанымын өзгертпеген, қалам қасиетін ардақ тұтқан журналист қауымын – қоғамның қозғаушы күші деуге негіз бар.
Сыр өңірінің ғасырлар бойы қалыптасқан шығармашылық мектебінен түлеген мыңдаған журналистің әрісі шетелдерде, берісі Нұр-Сұлтан, Алматыда, өз өлкемізде абыройлы қызмет етіп жүр.
Телегей теңіз ақпарат ғасырында дәстүрлі медианың жаңа медиамен күш біріктіріп дамудың жаңа сатысына көтерілген кезеңінде Сыр елінің барлық бұқаралық ақпарат құралдарының тарихын түгендеп, қоғамға, халыққа және жалпы өз-өзімізге есеп беру деп білеміз. Сондықтан бұл кітаптың Тәуелсіздігіміздің 30 жылдық мерейтойы қарсаңында оқырманға жол тартуы біз үшін үлкен мәртебе, зор қуаныш, – деді облыс әкімінің орынбасары.
Басқосуға жиналған зиялы қауым бұл кітаптың аймақ үшін ғана емес, жалпы қазақ журналистикасы үшін орны бөлек еңбек болатынын атап өтті. Шарада сөз алған ҚР Парламенті Сенатының депутаты, белгілі қаламгер Нұртөре Жүсіп бұл еңбекті бұқаралық ақпарат құралдарының шежіресі ғана емес, қазақ елінің шежіресі деп атауға болатынын айтты.
– Баспасөз елдің әр кезеңдегі өмір тіршілігін тайға таңба басқандай көрсетеді. Сарғайған газет беттерін парақтағанда халқымыздың бір ғасырлық өмір жолын таба аласыз. Біз бүгінгі күнге дейін өз баспасөзіміздің тарихын түгендемедік. Бұл сол олқылықтың орнын толтыратын еңбек деп ойлаймын. Сонымен қатар қазақ журналистикасында қолтаңбасы қалған, бүгінде есімі көмескі тартқан, ел жадынан шығып кеткен қанша азаматтың есімі осы бестомдықтың ішіне енгені қуантады, – деді сенатор.
Қазақстан Журналистер одағының төрағасы Сейітқазы Матаев бұл еңбек тек ірі басылымдар ғана емес, аудандық газеттер мен тәуелсіз басылымдар және аға буынмен қатар жас журналистердің қамтылуымен ерекшеленетінін атап өтті. Сондай-ақ бұл кітап барлық өңірлерге үлгі болатынын жеткізді.
«Бас редакторлар клубы» қоғамдық бірлестігінің президенті Бибігүл Жексенбай мұндай құнды еңбектің киелі Сыр өңірінде жазылуы заңдылық екенін атап айтты. Архивте отырып, тарихты түгендеуге кез келгеннің қызығушылығы бола бермейтін ақпарат ғасырында үш ғасырдың еңбегін топтастыруға еңбек еткен шығармашылық топқа алғысын жеткізді.
– Тағы бір атап айтарлығы, идея болады, ал оны қолдау бар. Осы орайда «Сыр бойы журналистикасының тарихы» атты бестомдық еңбекті шығару идеясын қолдаған облыс басшылығына да рахмет айтамын, – деді ол.
Шарада сөз алған ғалым Амантай Шәріп кітап қолға тиген бойда парақтап шығып, көңілі тоғайғанын жеткізді. Сондай-ақ бұл еңбектің алаш зиялыларының ізі қалған Сыр өңірінде жарыққа шығуы тегін емесін тілге тиек етті. Ғалым ең бастысы, бұл кітаптың жай естелік түрінде емес, ғылыми негізде жазылғанына тоқталды.
Игі шараның түйінінде «Сыр бойы журналистикасының тарихы» кітабының редакциясын басқарған «Сыр медиа» ЖШС директоры, филология ғылымдарының кандидаты Аманжол Оңғарбаев бұл еңбекті жазуға сырбойылық барша журналист қауымы атсалысқанын жеткізді.
– Бұл бір-екі жылдың жұмысы емес. Бұл бірнеше жыл бойы ойда жүрген дүние. Бірақ қалай шыққаны әлі де талқыланатыны белгілі. Біз қолымыздан келгенше барлығын қамтуға тырыстық. Кітап дайындау барысында қызықты дүниелерге кезіктік, кейбір өкініштер де болды. Мәселен, аға буынның арасында қызмет істегендердің аты-жөні болғанымен, суреттері табылмады. Табылған суреттердің кім екенін біле алмаған жайттар болды. Ең өкініштісі – аудандық архивтердің көбі өртке оранып, талай дүниеден айырылып қалғанымыз.
Біз бесінші томда «Сыр мақтаныштары» атты анықтамалық жасадық. Анықтамалыққа белгілі есімдерді топтастыру барысында Сыр топырағында қаншама байлығымыздың, талантты азаматтарымыздың бар екеніне тағы бір көз жеткіздік. Біз ХІХ ғасырдың соңында туған ағартушы, публицист, Қазан революциясына дейін «Қазақ» газеті мен «Айқап» журналында Сырдария губерниясының арнаулы тілшісі болған Қалжан Қоңыратбаевтан бастап, қызмет бабында жүріп қайтыс болған Сағитжан Бермағанбетовке дейінгі аралықты түгел қамтуға тырыстық.
Тағы бір атап айтарлығы, аға буынның естелігінен небір қызықты жайттарға кезіктік. Әрине, оның барлығын бестомдық кітапқа сыйғызу мүмкін емес. Ең бастысы, аға буынның алдындағы бір міндетіміз орындалды деп есептейміз, – деді Аманжол Сақыпұлы.
Кітаптың тұсаукесер шарасы одан әрі өмірден өткен қаламгерлердің рухына бағыштап, ас берумен жалғасты. Аста Тәуелсіздіктің 30 жылдығына орай белгілі жазушы Айжарық Сәдібекұлы атындағы (проза), белгілі ақын Әскербек Рахымбекұлы атындағы (поэзия) байқау, Темірбек Жүргенов атындағы «Ғылым жолында» атты жас ғалымдар байқауы, «Ақмешіт апталығы» газетінің негізін қалаушы, тұңғыш редакторы Әділхан Бәймен атындағы «Қалам қуаты» (эксклюзивті сұхбат) атты байқау қорытындысы жарияланып, жеңімпаздары марапатталды.
Шара соңында Сыр өңіріне келген қонақтар Темірбек Жүргенов атындағы «Сыр медиа» шығармашылық үйінің жұмыс барысымен танысты.
Гүлмира ДІЛДӘБЕКОВА,
Суретті түсірген
Нұрболат НҰРЖАУБАЙ
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!