Денсаулық саласына 2020 жылы міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі енді. Бұл жүйе медициналық көмектің тиімділігі мен сапасын арттыру арқылы елдің әрбір азаматын күтпеген жерден орын алған қаржылық шығыстан қорғауды қамтамасыз ету мақсатында құрылды. Алайда қарапайым халық бұл мүмкіндікті пайдалана алды ма? Денсаулық сақтау министрі Ажар Ғиният аймаққа сапарында аталған жүйені енгізген кезде коронавирустық инфекция алқымнан алып, тасада қалып қойғанын жасырмады. Дегенмен министрдің айтуынша, алдағы уақытта басымдық МӘМС жүйесінің дамуына берілмек.
Өкінішке қарай, халық медициналық сақтандырудың қызметін пайдалануға асығар емес. Қазіргі кезде Сыр өңірі тұрғындарының 83,9 проценті сақтандырылды. Алайда бұл көрсеткішті 85 процентке дейін жеткізу міндеті қойылған. Жоспардың орындалмауына не себеп? Тұрғындар арасында түсіндерме жұмыстары қалай жүріп жатыр? Бұдан да өзге сауалдарды «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» КЕАҚ Қызылорда облысы бойынша филиалының директоры Бақыт Исмаханбетовке қойған едік.
– Бүгінде медициналық сақтандыруда кімдермен жұмыс істеу қиындық туғызып отыр? Алдымен сақтандырылмаған тұрғындарға тоқталайықшы. Олардың саны қанша?
– Осы жылдың 1 қазандағы жағдай бойынша Қызылорда облысында бастапқы медициналық көмек көрсету ұйымдарына 806980 адам тіркелген. Сақтандырылған халық саны 677276 адамды (83,9%), сақтандырылмаған халық саны 129704 адамды (16,1%) құрайды. Оның ішінде жалдамалы жұмыс істейтіндер, жеке кәсіпкерлер, өзін-өзі қамтамасыз ететін дербес төлеушілер қамтылмауда. Ал соңғы 12 айда мүлдем төлем жасамағандар саны – 78669 адам (60,7%).
– Жалпы медициналық сақтандыру енгізілгеніне бірнеше жыл болса да көбі қай қызметті тегін алатынын білмейді. Осы жөнінде толығырақ айтып өтсеңіз…
– Егер адам сақтандырылған болса, онда ол тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көмегі мен МӘМС пакеттеріндегі барлық қызметті тегін ала алады. Мәселен, ТМККК – мемлекеттік бюджет есебінен, ал МӘМС қызметі ҚОР активі есебінен бөлінеді. Осы екі пакетке негізінен барлық медициналық қызмет кіреді. Ал оған жатпайтын қызметтер ауқымы шектеулі ғана. Атап айтсақ, ортопедиялық стоматология, косметология, пластикалық хирургия. Денсаулығы сақтандырылған адамға жедел жәрдем қызметі, оның ішінде белгілі бір жағдайға медициналық авиация шақыртылады. Сонымен қатар әлеуметтік маңызы бар науқасқа, ең көп таралған динамикалық бақылауға жататын сырқат түрлерін емдеп, оларды жіті қадағалайды. Сондай-ақ балалар мен жүкті және босанғаннан кейінгі кезеңде әйелдерді бақылау, инфекциялық ауру ошақтарындағы санитарлық эпидемияға қарсы және санитарлық-профилактикалық іс-шаралар кіреді. Амбулаторлық, стационарды алмастыратын және стационарлық жағдайдағы мамандандырылған медициналық көмек тегін көрсетіледі. Туберкулезбен ауырып жазылғандарға медициналық оңалту жүргізіледі. Ең бастысы, шетелге емделуге жіберу және отандық медициналық ұйымдарда емделу үшін шетелдік мамандарды шақырта алады. Дәрілік заттармен, медициналық бұйымдармен, мамандандырылған емдік өнімдермен, иммундық-биологиялық дәрілік препараттармен қамтамасыз ету қызметтері көрсетіледі. Жоғарыда аталған жағдайлар бойынша медициналық мекеме тегін көмек көрсетуден бас тартпауы тиіс. Сонымен қатар ковид те барлық жұқпалы науқас түрімен бірге осы тізімге жатады. Айта кету керек, МӘМС жүйесі арқылы консультациялық-диагностикалық көмек (мамандардың қабылдауы, КТ, МРТ, ПЭТ секілді қымбат тексеру, лаборатория, жоспарлы және сақтандырылған азаматтарға шұғыл стационарлық көмек, медициналық оңалту, жоғары технологиялық маманданған көмектің барлық түрі, ЭКҰ-ды да тегін алуға мүмкіндік бар.
– «Qoldau 24/7» қосымшасының медициналық қызмет алғысы келетін адамдарға қандай көмегі бар?
– Жаңа жоба жүзеге асқан кезде «Qoldau-24/7» мобильді қосымшасы іске қосылды. Бұл қосымшаны PlayMarket пен AppStore-дан жүктеуге болады. Осы бірегей платформада 24/7 жұмыс режимінде 1406 байланыс орталығы медициналық сақтандыру мен науқастардың құқығына байланысты өтініштерді қабылдайды. Мұны қолдана отырып, медициналық көмек туралы кеңес алуға болады. Сондай-ақ дәрігерге немесе медициналық ұйымға алғыс немесе шағым бере алады. МӘМС және ТМККК шеңберінде жұмыс істеуге қатысты ұсыныстармен бөліседі. Азаматтар жеңілдік санаты бойынша уақытша сақтандыру мәртебесіне ие болады. Мәселен, жұмыс істемейтін жүкті әйелдің есепке қою кезінде МӘМС жүйесінде сақтандыру мәртебесі жоқ боп шықты делік. Ол мобильді қосымшада «Жеңілдік санатына уақытша мәртебе беру» батырмасына өтіп, мәртебесін, аймағын, ЖСН-ді көрсетіп, жеңілдік санатын растайтын құжатын тіркеу керек. Содан кейін біздің сарапшылар жүктілікті растайтын анықтама негізінде бір айға уақытша мәртебе береді. Осыдан кейін жүкті әйел тіркелген емханасында жоспарлы және белгіленген алгоритмге сәйкес, медициналық есепке алынады. Одан кейін оның мәртебесі өзгермейді. Толығырақ айтқанда, әрі қарай ол сақтандырылған. Сонымен қатар мұнда ТМККК, МӘМС пакеттері туралы өзекті сұрақтарға жауап табуға болады. Егер науқасқа медициналық көмек көрсетуден бас тартса, немесе тиісті түрде көрсетілмесе, онда 1406 нөмірі, «Qoldau – 24/7» мобильді қосымшасы немесе «SaqtandyruBot» Telegram-бот бойынша жүгіну қажет. Осыған байланысты жыл басынан бері 7908 өтініш келіп түсіп, тиісінше жауап берілді. Атап айтсақ, 7587 консультация, 303 шағым, 18 алғыс бар. Оның ішінде негізгі сұрақтар – МӘМС мәртебесін алу, дәрінің болмауы, консультациялық-диагностикалық қызметті ұзақ күту, емханалар мен стационарларда медициналық көмек көрсету сапасы, медициналық ұйымдар қызметкерінің дәрігерлік этика мен деонтологияны сақтамауы, ауруханаға жатқызудан бас тарту тағы осы секілді шағымдар көп.
– Өз-өзін жұмыспен қамтығандарды сақтандыру қалай жүзеге асуда?
– Еш жерде жұмыс істемейтін, әлеуметтік осал санатқа жатпайтын және жеке кәсібі жоқ азамат өзін медициналық сақтандыру үшін 1 ЕТЖ-нің 5% немесе 3000 теңге мөлшерінде жарна төлеуі қажет. МӘМС жүйесіне қатысудың бұл тәсілі оралмандар мен ел аумағында тұрақты тұратын адамдарға да тиімді. МӘМС жүйесінде сақтандыру мәртебесін алудың тағы бір тәсілі – бұл бірыңғай жиынтық төлемін төлеу. БЖТ – бұл азаматтардың өзін-өзі өнімсіз жұмыспен қамтығандар санатын әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінен тыс қалмауы үшін заңдастырудың бір түрі. Республикалық және облыстық маңызы бар қалаларда тұратын жеке тұлғалар үшін БЖТ-нің мөлшері 3063 теңгені құрайды. Басқа елді мекендерде тұратындарға – 1531,5 теңге. Мұның артықшылығы егер де сақтандырылмаған (ешқандай төленім жасамаған) азамат 3 ай қатарынан БЖТ төлесе, 3 айында ғана автоматты түрде соңғы 12 айдағы төлеміне қарамастан сақтандыру мәртебесіне ие болады. Дегенмен одан кейінгі айларда сақтандыру мәртебесінде болу үшін БЖТ-ді тұрақты ай сайын төлеп отыру керек.
– МӘМС жарналарды төлемегенi үшiн aйыппұл салына мa?
– «МӘМС туралы» Заңның 31-бабына сәйкес, төлеушiнің (жұмыс берушілер, жалдамалы жұмыскерлер, кәсіпкерлер, яғни жұмыс істейтін адамдар) аудaрымдaры мен жарнaларын уaқытылы аудармағaны үшiн жaуaптылығы қарacтырылған. Бір сөзбен айтқанда, уaқытылы аудaрылмаған сомaны мемлекеттiк кірiс оргaндары өндiріп алaды. Сонымен қатар төлеушi олaрды ҚР Ұлттық Бaнк бeлгілeген қaйта қaржылaндырудың 1,25 есeлeнген рeсми мөлшeрлемесi бойынша мeрзімi өткен әрбiр күн үшiн есeпке жaзылған өсiмпұлмeн біргe қордың шотынa аудaруға тиiс екенi турaлы көрсетiлгeн.
– МӘМС жүйесі шетелде оқитын қазақстандықтар үшін қалай қарастырылған?
– МӘМС туралы заңға сәйкес (26-баптың 1-тармағының 13-тармақшасы), жасына қарамастан, күндізгі оқу нысаны бойынша оқитындардың барлығы (мейлі ол 18 жасқа толған мектеп оқушылары болсын, колледж, ЖОО немесе басқа да оқу орындарының студенттері болсын) азаматтардың жеңілдікті санатына кіреді. Олар үшін МӘМС жарнасын мемлекет төлейді. Анығырақ айтқанда, студенттер мемлекет есебінен сақтандырылады. Сондай-ақ жүйеде көрсетілген барлық медициналық қызметке қол жеткізе алады. Ал шетелдік оқу орындарында оқитын қазақстандық күндізгі оқу нысанының студенттері МӘМС жүйесінде сақтандырылған тұлғалардың автоматты түрде жеңілдік мәртебесін ала алмайды. Ол үшін олар жүйеге өздігінен тіркелуі керек. Атап айтсақ, электрондық үкімет порталындағы egov.kz сервисін пайдалану қажет. Мәселен, ізденіс жолына келесіні енгізу: «Шетелде оқитын студенттерді тіркеу». Ашылған терезедегі өтінішті толтыру және оқуды растайтын құжатты қоса беру керек. Көптеген жағдайда сақтандырудың жеңілдікті мәртебесі құжатты дұрыс толтырғаннан соң, 10 жұмыс күні ішінде беріледі. Егер сақтандырудың жеңілдікті мәртебесін беру көрсетілген мерзім ішінде орындалмаса, онда ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің Халықаралық департаментіне жүгіну қажет. Әр семестр аяқталғаннан кейін сақтандыру мәртебесін тексеру және оқудың өзектілігін растау керек екенін есте ұстаған жөн. Өйткені дерекқордағы мәліметтер өзгеруі мүмкін.
– Сұхбатыңызға рахмет.
Сұхбаттасқан
Ақмарал ОЛЖАБАЙ
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!