Бұрынғы кезде ата-ана «ұлым әскерге аттанады» деп қуанатын. Дәл қазіргі уақытта олардың түн ұйқысы төрт бөлінді. Бірі әскердегі ұлының бас амандығын ойлайтын болса, екіншісі «ұлым әскерге жарамсыз болып шықса екен» деп тілеуін тілейді. Неге? Өйткені қоғамдағы әділетсіздік осындай халге жеткізді. Себебі әскерде әділетсіздік көп болып тұр. Жігіттер қалай болғанда да Отан алдындағы борышын өтеп, ел басына күн туғанда елін, жерін қорғауға міндетті.
Рас, елімізде жастарды әскерге баруға ынталандырмайды. Сонымен қатар ондағы келеңсіз жайттар бозбалалардың сарбаз сапында тұруға деген ниетін қашырғандай. Қалай болғанда да ер-азаматтарды Отан алдындағы борышын өтеуге міндеттеу қажет. Әскерге жігіттерді шақыру мақсатында елімізде түрлі жобалар қарастырылды. Соның бірі – мерзімді әскери қызметін өткерген барлық азаматқа ұлттық бірыңғай тестілеуді есепке алмай, әскери борышын өтеген соң екі жыл ішінде жоғары оқу орнына түсуге мүмкіндік береді.
Қорғаныс министрлігі тиісті ережелерге өзгерістер енгізу жұмыстарын бастап кетті. Жобаны іске асыру білім беру саласындағы заңнамаға өзгерістер енгізуді талап етпейді. Бұл жоба 2023 жылдан басталады. Мұндай жеңілдіктер қазіргі уақытта борышын өтеп жүрген азаматтарға және 2022 жылы әскерге шақырылуға жататын сарбаздарға жасалмақ. Демек, күнтізбе бойынша күзде әскерден келген соң, олардың оқуға түсуге мүмкіндіктері бар. Бұрынғы әскери қызметшілер жоғары оқу орындарының әскери кафедрасында тегін оқи алады. Жаңа жобаны Ғылым және жоғары білім министрлігі де қолдап отыр. Бұдан бөлек, әскерге барып келгендерге бірнеше жеңілдік жасалады. Атап айтқанда, олар – ҰБТ-ны есепке алмай, әңгімелесу нәтижесі бойынша екі жыл ішінде ақылы негізде жоғары оқу орнына түсу, ЖОО әскери кафедрасында тегін оқу және әскери оқу орындарына емтихансыз және ҰБТ-сыз оқуға түсу мүмкіндіктері.
Қорғаныс министрлігінің мәліметінше, күнтізбе бойынша күзде әскерден келген соң олар оқуға түсе алады. Ал бұрынғы әскери қызметшілер жоғары оқу орындарының әскери кафедрасында тегін оқу мүмкіндігіне ие болады. Қорғаныс министрінің кеңесшісі Айгүл Түлембаеваның айтуынша, жеке қасиеттеріне, үлгілі тәртібіне және мерзімді әскери қызметін өтеу кезеңінде жауынгерлік даярлықта қол жеткізген жоғары нәтижелеріне қарай әскери қызметшілерге жоғары оқу орнының гранты есебінен тегін жоғары білім алу мүмкіндігі беріледі.
– Мұндай жастарға Қорғаныс министрлігінің әскери оқу орын-дарына емтихансыз және ҰБТ-ны есепке алмай-ақ оқуға түсу мүмкіндігі ұсынылады. Әскери оқу орындарына емтихансыз түсу және азаматтық жоғары оқу орындарында оқу грантын алу кезінде әскери қызметшілердің Отан алдындағы борышын өтеген балаларына да басымдық беріледі. Жобаны іске асыру білім беру саласындағы заңнамаға өзгерістер енгізуді талап етпейді,– деді Айгүл Түлембаева.
Оның айтуынша, еліміздің барлық өңіріндегі 40-қа жуық жоғары оқу орны әскери борышын өтеген азаматтарға білім алуға жеңілдіктер береді.
Осы орайда көпшілікті сарбаздарды әскерге шақыру арқылы сапасыз маман даярлап шықпаймыз ба? деген мәселе алаңдатып отыр. Одан бөлек бұл жоба жылдар бойы жақсы оқыған бала мен әскерге бір жыл ғана барып, грантқа түскен баланың арасына теңсіздік туғызбай ма? Осы мәселелер бойынша пікір-талас өрбіді. Пікірлерге сүйенсек, сапалы кадр дайындауға кері әсер ететінін де айтқандар бар.
Мәселен, химия ғылымдары бойынша PhD, Аятжан Ахметжанұлы бұл жобаны іске асыру арқылы болашақта сапасыз кадрлар дайындап шығатынын айтады. «Жалпы білім ең алдымен білімді адамға берілуі керек. Білім жарысында озып шыққан, білім олимпиадаларында жеңіске жеткен, әлемдік деңгейдегі білім сайыстарынан орын алып келген балаларға тегін грант беру – басқа әңгіме. Заң бойынша оларға грант беріледі. Дұрыс әрі түсінікті. Кез келген мемлекеттік грантты әскерден келген балаға ұстата салу деген – сапалы кадр керек емес деген әңгіменің жобасы ғой. Ақылға келмейтін дүние деген ойдамын», – деп жазады ол.
Аятжан Ахметжанұлының сөзіне сүйенсек, «университеттердің бұл бастамаға қолдау білдіріп жатуының басты себебі – білім гранттарын алғысы келетінінде. Баласын оқуға түсірудің амалын іздеген ата-аналар да бұл бастаманы қолдауы мүмкін» дейді ол. Дегенмен болашақта елімізге сапалы маман қажет екенін ұмытпағанымыз абзал. Себебі қазіргі таңда тек білімділер алға шығатын заман болып тұр.
Ал сенат депутаты Нұржан Нұрсипатов сарбаздарды ынталандыру үшін тегін оқытқан дұрыс деген шешімді қолдайды. Алайда оның пікірінше, жас сарбаз өз саласында, яғни әскери оқу орындарында оқуы керек. Атап айтқанда, әскерден кейін жігіттерді Жаяу әскер академиясына, Әуе қорғаныс күштері Әскери институтына тарту қажет.
– Басқа бағыттағы мамандыққа түсетін сарбаздар арасында бөлек конкурс өткізу қажет. Әскерге барды екен деп барлық азаматқа грант бере салуға болмайды. Сондықтан әскерге барғандардың арасынан да ең үздіктері грант иегері атануы керек. Олардың білімі орта мектепті бітірген түлектердің деңгейінен төмен болмағаны жөн. Кеңес үкіметі кезінде әскерден келген азаматтарға жеңілдік жасап, жұмыс өтіліне қосатын. Сонымен қатар әскерден келген балаларға бұрынғыдай дайындық курсын өткізу керек, – дейді сенат депутаты Нұржан Нұрсипатов.
Айта кетейік, жігіттерді әскерге шақыру мақсатында тағы да бірнеше жоба қарастырылуда. Мәселен, оларды жұмысқа орналастыру мәселесі де кеңінен қаралған. Сонымен қатар әскери борышын өтеп жатқан қазақстандықтарға кредитті 1 жылдан соң төлеуге мүмкіндік берілмек. Бұл туралы Қорғаныс вице-министрі Дархан Ахмадиев хабарлаған.
«Жақында Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігімен несиелерге «демалыс беру» туралы келісімді жариялаймыз. Яғни сарбаздардың несиелері мерзімді қызмет кезінде 13 айға тоқтатылады. 12 ай қызмет ету+1 ай жұмысқа орналасуға беріледі. Сондай-ақ жоспарымызда әскерден кейін сарбаздарды жұмысқа орналастыру туралы кәсіпорындармен уағдаласу тұр» – деп жазған министрдің орынбасары фейсбук әлеуметтік желісінде.
Қалай болғанда әскерден жалтарған жастарды сарбаз болуға ынталандыру қажет. Сондықтан да Отан алдындағы борышын өтейтін азаматтарға басымдық беру заңдылық та шығар. Дегенмен борышын өтемеу бөріктіге сын екенін ұмытпағанымыз абзал.
Айтолқын БАТЫРБАЙҚЫЗЫ
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!