Құрылыс қарқыны қаланың даму динамикасын айқындайды. Инвестиция әлеуеті, тұрғындардың өмір сапасы да осы көрсеткішке тікелей байланысты. Сондықтан соңғы жылда қала құрылысына мән беріліп, ауқымды жобалар қолға алынуда. Әсіресе, шаһардағы сол жағалауда салынып жатқан нысандардың мән-маңызы ерекше. Жастардың басты мәселесіне айналған баспана, білім саласындағы жүктемені азайтатын жаңа мектеп, денсаулық сақтау саласын жетілдіретін қан орталығы мен аурухана іргетасы қаланған. Осы орайда сол жағалауда бой көтеретін нысандарға шолу жасап, тұрғындардан пікірін сұрауды жөн санадық.
Расында, сол жағалау сәулеті жылдан-жылға артып келеді. Көркейту-көгалдандыру жұмыстарынан бөлек, тазалық жұмысы тұрақты, әлеуметтік нысандар жеткілікті. Ауқымды нысанның басым бөлігі де осында бой көтеруде. Жоспарланғаны тағы бар. Сондықтан бұл аумақтан баспана алып, жайлы мекенге қоныстанушы да көбейді.
Тұрғын үй құрылысы – басты жоба
Кім-кімді болмасын баспана жайы алаңға салары анық. Әсіресе, пәтер жалдау жастардың жас отбасының бас ауруына айналған кезеңде аталған мәселені шешу кезек күттірмейтін қадам. Бұл бағытта Сыр өңірінде жарқын бастамалар қолға алынуда. Ипотекалық бағдарламалардан өзге, жаңа тұрғын үй құрылысы қарқын алуда. Тіпті жуырда «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» ұлттық жобасы аясында жағымды жаңалық қылаң берді. Биыл бағдарлама бойынша 692 300 шаршы метр тұрғын үй пайдалануға беріледі деп жоспарлануда. Нәтиже де жаман емес. Жыл басынан бері 318 мың шаршы метр тұрғын үйдің құрылысы аяқталып, тұрғындар игілігіне берілді.
Жалпы облыста 27 көпқабатты тұрғын үйдің құрылысы қарқынды жүруде. Оның тоғызы аудандарда салынса, қалған 17 тұрғын үй Қызылорда қаласында орналасқан. Соның ішінде сол жағалауда салынатын тұрғын үйлер ерекше. Олай дейтініміз, бұл жолы үйреншікті 5 қабатты емес, 7 қабатқа тұрғын үй салу қолға алынуда.
– Қазіргі таңда шаһарымыздың сол жағалауында 16 тұрғын үйдің құрылысы салынып жатыр. Оның ішінде 6 тұрғын үй жеті қабатты болса, қалғаны 5 қабатты үйлер. Бұл тұрғын үйлердің барлығы заманауи бағытта және жаңа технологиялардың көмегімен салынуда. Құрылысы жүріп жатқан 7 қабатты тұрғынүй – 84 пәтерлі болса, 5 қабатты үйлер – 470 пәтермен қамтылмақ. Осы тұрғын үйлердің құрылысы 2024 жылы аяқталып, ел игілігіне беріледі деп күтілуде. Бұдан бөлек, республикалық бюджеттен мың пәтер әлеуметтік осал топтағы азаматтарға сатып алу құқығынсыз беріледі, – деді облыстық құрылыс, сәулет және қала құрылысы басқармасы басшысының міндетін атқарушы Мәди Әліп.
Қаланың сол жақ жағалауында салынып жатқан көпқабатты тұрғын үйлердің жалпы ауданы – 37 284 шаршы метр болса, бір тұрғын үйдің ауданы – 6 213,9 шаршы метрді құрайды.
– Көпқабатты тұрғын үйлердің құрылысы сәуір айында басталған болатын. Қазіргі таңда бригадалық топ құрылыс жұмыстарын жүргізуде. Жеті қабатты тұрғын үйлердің жауапты мердігері – «Аман Құрылыс» ЖШС. Осы тұрғын кварталдың инженерлік желілеріне жобалық-сметалық құжаттамасы толық әзірленіп, сараптаманың оң қорытындысы алынды, – деді қала құрылысы бөлімінің маманы Мәулен Бөбетаев.
Бұдан өзге мемлекеттік бағдарламалардың игілігі – «Нұрлы жер» бағдарламасымен Сырдария өзенінің сол жағалауындағы №2-ші шағын ауданына 10 көпқабатты тұрғын үйдің іргетасы қаланды. Аталған тұрғын үйлерді инженерлік инфрақұрылыммен қамтуға бюджеттен 1,2 млрд теңге қаралған. Бүгінде құрылыс жұмыстары аяқталуға жақын. Бұған қоса, жеке инвесторлар есебінен 9,9 млрд теңгеге 509 пәтерлі 18 үйдің құрылысы жүргізілуде.
– Сол жағалаудағы тұрғын үй сапасына байланысты түрлі пікір айтылатынын білемін. Алайда өзім қоныстанған үйден аңғарғаным, құрылыс сапасы көңілден шығады. Сол жағалаудан үй алуға ниетті адамдардың қатары көбейгенінен-ақ сөзімнің шындыққа жанасатынын аңғару қиын емес. Алдағы уақытта 7 қабатты үйден қосымша пәтер алуды мақсат еттім. Ол үшін қандай бағдарлама, талап қажетін іздеудемін, – дейді сол жағалаулық тұрғын Гүлсім Жанболатқызы.
Дайын баспана болуы бір бөлек, оны сатып алу екі басқа. Жиған қаржы, тиімді ипотекалық бағдарлама, лайықты банк таңдау машақаты тағы бар. Көп жастың «өз үйіне» жете алмауына осы қағида кедергі болуда. Оның үстіне бір бағдарламаға жалақы мөлшері сай келмесе, енді біріне отбасы талабы келмейтін жағдай кездеседі. Осыған байланысты өткен жылы облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаев аймақ жастарының баспаналы болуын қолдау үшін арнайы бағдарлама дайындауды ұсынған болатын. Көп өтпей, талай тұрғынға үміт сыйлаған «Сыр жастары» бағдарламасы өмірге келді. Осы бағдарламамен сол жағалаудан бой көтеретін тұрғын үйлерге қол жеткізудің орайы туды.
Бағдарламаның ержесі БАҚ-қа жарияланғалы үйлі болуға талаптанған азаматтардың қатары көбейді. Жуырда алғашқы лек, яғни 100-ден астам жас отбасыға жеңілдетілген ипотекалық несие берілмек. Ол үшін жергілікті бюджеттен 1,2 млрд теңге, «Отбасы» банкі арқылы 500 млн теңге, барлығы 1,7 млрд теңге қаражат бөлінді. Бағдарлама бойынша қызылордалық жастардың төмендетілген пайыздық мөлшерлемемен қолжетімді тұрғын үй сатып алуға мүмкіндігі бар.
Айта кетейік, бағдарламаға 18-35 жас аралығындағы облыс жастары қатыса алады. Жеңілдетілген несие 19 жылға 5% үстемемен «Отбасы банк» арқылы беріледі, қатысушының банкте үй бағасының 10%-ын құрайтын салымы болса жеткілікті. Бағдарламаға білім, денсаулық сақтау, спорт, мәдениет, журналистика саласының мамандары, мемлекеттік және азаматтық қызметшілер, ғылыми қызметкерлер, ұлттық холдингтердің жергілікті филиалдарының, екінші деңгейлі банктердің, құрылыс, қоғамдық тамақтану және басқа да қызмет көрсету саласының қызметкерлері мен әлеуметтік қызметкерлер қатыса алады. Жолдама беру балдық жүйемен жүзеге асырылады.
Медицина жайы қалай?
Жаңа аумаққа тек тұрғын үй емес, медициналық нысандардың бой көтеруі қажетті қағида. Себебі денсаулық сақтау мекемесі жедел қызмет көрсетуге, қаланың дамуы мен сол аумақтағы тұрғындардың тұрақты жұмысқа орналасуына септеседі. Сол жағалауда қарқын алған құрылыс қатарында қан орталығының болуы – сөзімізге дәлел.
Қан орталығы Сыр өңіріндені бірегей медициналық нысан болмақ. Бөлінген қаржы да қомақты. Нысанның жобалық құны – 2,5 млрд теңге. Бас жобалаушы – «Крез-Сервис» ЖШС. Ал мұндағы жұмыстың уақытылы әрі сапалы бітуіне жауапты – «СК Дәнекер» ЖШС. Өткен жылы құрылысты бастаған мердігер мекеме биыл жұмысты жалғастыруда.
– Қан орталығының құрылысын былтыр тамыз айында бастадық. Қыста құрылыста 30 адам жұмыс істеді. Ауа райының қолайсыздығына байланысты жұмыс баяулаған болатын. Күн жылынғанда қайта қарқын алды. Қазір мұнда 60 адам еңбек етуде. Барлығы – жергілікті тұрғындар. Айлық 130-170 мың теңге аралығында. Жаз айларында жұмысшы санын 180-200-ге дейін көбейтпекпіз, – деді «Дәнекер құрылыс компаниясы» ЖШС-ның атқарушы директоры Жоламан Спанов.
Айта кету керек, жоба барысында қолданылатын құрылыс заттарының 90 пайызы – қазақстандық өнім. Мәселен, тас, гравий, щебен, цемент, кірпіш, жабынды плиталар жергілікті өндіруші зауыттардан алынады. Ал арматура сияқты облыста өндірілмейтін заттар тапсырыс бойынша сырттан әкелінеді. Мердігер мекеме мамандары жұмысты еңсеруге техника жеткілікті екенін айтып отыр.
Қазіргі таңда үш қабатты ғимарат заманауи архитектуралық талаптарға сай салынуда. Бүгінге дейін бас корпустың (А және Б блогы) жерасты жұмыстары толық аяқталған. Қос блоктағы бөлмелердің қабырғалары темірбетоннан құйылып, жабынды плиталары монтаждалыпты. А блогындағы 1-2 қабаттың бағаны мен ригельдері бетоннан құйылса, Б блогындағы 1-2 қабат толық кірпіштен өріліпті. Тағы бір біткен іс – электр қуатының трансформаторлық подстанциясы. Ол да толық салынып, қашықтығы 2,3 шақырым болатын жоғары кернеулі кабелі екі желімен жүргізілген.
Әрине, медициналық нысанның талап-ережесі қатаң. Белгілі қағида, құрылыс ұстанымы сақталуы шарт. Мұндай мақсатты еңсеруге заманауи құрылыс материалдарынан бөлек, білікті маман қажеті түсінікті. Осы орайда Қан орталығының құрылыс жұмысына атсалысып жүрген Қазақстанның құрметті құрылысшысы Қалдыбек Әбдіреев тиісті талаптың сақталуын қадағалауда. Тіпті өзі учаске басшысы болғандықтан барлық ережені жіті бақылауға алған.
– Дәл қазір А блогындағы 3-қабат бағаналарының арматуралары тоқылуда. Б блогындағы 3-қабат қабырғаларының кірпішін қалап, терезелерін салып жатырмыз. Сонымен қатар бес көлікке арналған гараждың қабырғалары қаланып, плиталары жабылды. Осылай өзегін тұрғызсақ, алдағы уақытта ішкі-сыртқы жұмысына кірісеміз. Сыртқы бөлігі травертинмен қапталатын болады. Жалпы барлығы талапқа сай, арнайы мекемелердің жіті қадағалауында, – деді маман.
Жыл соңына дейін қан орталығының құрылысы аяқталса, Сыр медицинасы жаңа белеске шығады деген сөз. Себебі орталық құрылысын жүргізу Қызылорда облысының әлеуметтік инфрақұрылымын дамыту бағдарламасы аясында жүзеге асуда.
Жалпы, сол жағалауда бой көтерген медициналық нысан қатары артып келеді. Мысалы, жуырда сол жағалау мөлтек ауданында заманауи технологиялармен жабдықталған «NAZDARMED» отбасылық және интегративті медициналық клиникасы ашылды.
Салтанатты шараға қатысқан қала әкімінің орынбасары Жанмұрат Сейілов пен сала мамандары мекеменің тұрғындар денсаулығы мен кәсіпкерлік әлеуетті көтеруге көмегі зор екенін жеткізді.
«Медициналық қызметтердің сапасы мен қолжетімділігін қамтамасыз ету – Мемлекет басшысы алдымызға қойған басты міндеттердің бірі. Біз шаһардың барлық тұрғындарына сапалы медициналық қызмет көрсетуді мақсат еткен мұндай ауқымды жобаларды қолдауға әрқашан дайынбыз», – деді Ж.Сейілов.
Клиника басшылығы кәсіп жүргізуге «Даму» қорының қолдауымен бірінші деңгейлі банктен 71 млн теңге, екінші деңгейлі банктерден 42 млн теңге несие алған. Нәтижесінде, заманауи талапқа сай емхана бой көтеріп, 32 маманды жұмыспен қамтуға қол жеткізген. Соңғы үлгідегі құрылғылармен жарақтанып, білікті мамандардың басын қосқан емдеу нысаны күндізгі стационар және диагностикалық кеңестер қызметін ұсынатын болады. Қызылордалықтарға қолжетімді медициналық қызмет ұсынуға мүмкіндік берген мекемеге сол жағалаулық тұрғындардың да алғысы зор.
– Денсаулық сақтау саласында халыққа сапалы медициналық қызмет көрсету басты міндетке айналуы керек. Халықтың қалауы да осы емес пе?! Сондықтан қалада бой көтерген кез келген медициналық мекеменің жұмысын таразылап жүремін. Соның ішінде жақында ашылса да «NAZDARMED» отбасылық клиникасының қызметіне көңілім толды. Оған қоса қала орталығына сабылмай, сол жағалаудан тиісті ем-домды алуға жағдай жасалғаны қуантты, – дейді шаһар тұрғыны Әбілсейіт Мұқамбаев.
Бүгінде Қызылорда қаласында ғана емес, облыс бойынша медициналық нысандарды жаңғырту, тұрғындардың сапалы қызмет алуын жеңілдету бағытында жетістік көп. Соның ішінде «Дені сау ұлт» ұлттық жобасының өңірдегі игілігі біршама жаңалыққа сеп болды. Мысалы, өткен жылы облыстағы бастапқы медициналық санитариялық көмек көрсету ұйымдарына 807 753 тұрғын тіркелген еді. Оларға медициналық көмекті 18 стационарлық, 22 амбулаториялық-емханалық медицина ұйымдары көрсетті. Тұрғындардың бастапқы медициналық көмек көрсету ұйымдарына қолжетімділігін арттыру мақсатында орталық қалалық емханасы қолданысқа беріліп, соның негізінде №1, №3 және №6 қалалық емханалардың жүктемесі азайып, денсаулық сақтау желісі нормативке сәйкестендірілді. Мұның өзі жоба аясындағы кезекті жетістік.
Басқарма мәліметі бойынша, қалалық орталық емханасына компьютер, облыстық психикалық денсаулық орталығына ассенизатор және автобус автокөлігі, облыстық перинаталдық орталығына қазандық жабдықтарына, транформаторлық қосалқы станциясына, бактериологиялық анализатор аппаратына, облыстық қан орталығына иммунохимиялық анализатор аппаратына бюджет есібінен қаржы бөлінді.
Аудан ауруханаларының да кемшін тұсы кесе-көлденең шыға бермей, онда да жағдайды реттеу мақсатында тиісті шаралар атқарылуда. Сырдария ауданы Шіркейлі дәрігерлік амбулаториясына күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін де қаражат қарастырылып, бұл денсаулық саласының қалыпты дамуы үшін жасалған негізгі қадамдардың бірі болды.
Қарқынды құрылысы аяқталып, көптің қуанышын еселеген емханалар әлі де бар. Өткен жылы Жаңақорған ауданында Жаңарық елді мекенінде дәрігерлік амбулатория құрылысы аяқталып, іске қосылды. Арал, Қазалы, Шиелі аудандарында 6 медициналық бекет қолданысқа берілді. Одан бөлек, орталық қалалық емханасы және Қазалы аудандық емханасы халық игілігіне ұсынылды.
Жалпы биыл денсаулық сақтау саласы бойынша жалпы құны 9,7 млрд теңге болатын 27 нысанның құрылысы жоспарланған. Соның ішінде құны 6,5 млрд теңге болатын 15 дәрігерлік амбулатория және 1 медициналық бекет құрылысының жергілікті бюджет есебінен жобалық-сметалық құжаттамасы әзірленіп, сараптама қорытындысы алынған. ҚР Денсаулық сақтау министрлігіне аталған 16 жобаны биылғы жылы қаржыландыру үшін жыл басында бюджеттік өтінім ұсынылып, республикалық бюджет есебінен 15 дәрігерлік амбулатория құрылысына 5,7 млрд теңге қаржы бөлінген. Мұның өзі салада салмақты жобалар әлі де жалғасатынын білдірсе керек.
Үміт арқалаған білім ордасы
Жаңа мөлтек ауданда тұрғын саны артқанын айттық. Енді, міне, сол аймақ халқын балабақша және мектеппен қамту кезек күттірмейтін мақсатқа айналды. Себебі бұған дейін мөлтек аудандағы «Orda school» жеке мектебі жүктемені орындағанымен, балалар санының артуына байланысты жаңа мектеп салу ісі қолға алынды. Соның ішінде физика-математика бағытындағы мектеп-интернат жобасы жас интеллекттің жаңа аймақта жетілуіне мүмкіндік бермек.
Жуырда аталған мектеп-интернат ғимаратының іргетасы қаланды. Маңызды шараға облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаевпен бірге жұмыс сапарымен Сыр өңіріне ат басын бұрған бір топ мәжіліс депутаттары қатысқан еді. Жиылған жұрт заманауи үлгідегі жаңа білім ордасының ірге көтеруін қуана қабылдады.
«Президент қазіргі цифрландыру, индустрияландыру заманында ІТ саласына деген сұраныс пен техникалық ғылымдардың маңыздылығын ескере келе, жаратылыстану-математика бағытындағы пәндерге басымдық беруді тапсырды. Бұл ретте ел дамуына өзіндік үлес қосатын мамандарды оқыту, ІТ саласына жаңа леп әкелетін бағыттарды дамыту – біздің ортақ міндетіміз!
Бүгін – Сыр жұртшылығы үшін айрықша қуанышты күн. Құны 8 млрд теңгені құрайтын жаңа мектеп оқушыларға сапалы білім беруге мүмкіндік жасайтын барлық заманауи жабдықтармен жарақталады. Мектеп құрылысы келесі жылы аяқталып, оқушылар мен ұстаздар игілігіне беріледі. Шын мәнінде баланың игілігінен артық құндылық жоқ. Ал өмірде өшпейтін із – балаға берген білім мен мейірім болса керек. Балаларымыздың болашағы зор болсын!», – деді аймақ басшысы.
Жалпы, қаладағы жағымды бастама Үкімет тарапынан жүйелі қолдауға ие болуда. Мәселен, өткен жылдың желтоқсан айында Үкімет басшысы Әлихан Смайылов Сыр өңіріне арнайы жұмыс сапармен келген болатын. Ол кезде Қызылорда қаласында дарынды балаларға арналған физика-математика мектеп-интернатының құрылысын бастауға қолдау білдіргенін білеміз. Сондай-ақ №101 Ә.Мүсілімов және №2 Абай атындағы мектептерге қосымша құрылыс салу, «Бәйтерек» тұрғын ауданынан 600 орындық және Шиелі ауданы Байсын ауылынан 250 орындық мектеп құрылысын аяқтау да жоспарға енгізілді. Мердігер мекеме «Промстройсервис Е» құрылыс компаниясы мектеп ғимаратын келер жылы аяқтап, пайдалануға береді деп жоспарлануда.
Айта кетейік, өткен жылы аймақта 19 балабақша, 6 мектеп, Жалағаш ауданында Оқушылар үйі және Өнер мектебі пайдалануға берілгені белгілі. Алдағы 3 жылда 64 балабақша және «Жайлы мектеп» ұлттық жобасы аясында 15 100 орынға арналған 21 мектеп салынбақ. Жеке мектептердің де үлесі артып келеді. Қазірдің өзінде өңірде 21 жеке мектеп жұмыс істесе, алдағы 3 жылда инвесторлар 12 мектеп салуға ниет білдірген. Мұның бәрі Сыр елінің білім көрсеткішін көтеріп, оқушылардың сапалы білім алуына көмегін тигізетіні анық.
Автовокзал – қала бастауы
Қала қонақтарының шаһар туралы ой-пікірі имиджге әсер ететіні айтпаса да түсінікті. Инфрақұрылым, ғимараттар сәулеті, тазалық көрсеткіші оң пікірдің қалыптасуының бірден- бір жолы. Алайда ең басты тетік әрі алғашқы әсер теміржол вокзалы мен автовокзалдан басталатыны анық. Сондықтан қала келбетін өзгертуде осы екі нысанға басымдық беру маңызды. Алғашқысы – теміржол вокзалы жөндеуден өтті. Ендігі кезек автовокзал жайы болмақ. Бұл ретте сол жағалаудан жаңадан автовокзал бой көтеріп, жуырда жаңа нысан пайдалануға берілмек.
Облыс әкімінің тікелей тапсырмасымен жолаушылар тасымалының сапасын көтеру мақсатында Қызылорда қаласы аумағынан жаңа автовокзал салу жоспарлануда. Бұл бағытта әлеуетті инвестормен меморандум жасалған. Жаңа автовокзал құрылысы инвестор тарапынан толық қаржыландырылады. Жуырда облыстық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасының басшысы Пакуатдин Шамұратов БАҚ өкілдеріне берген мәліметінде жобаның аяқталу мерзімін айтқан болатын.
– Айта кету керек, мемлекеттік органдар тарапынан инвесторға заң аясында барлық қолдау шаралары көрсетілетін болады. Іске асыру мерзімі, яғни жобалау жұмыстарын 2023 жылдың наурызына дейін, ал құрылыс жұмыстарын 2023 жылдың соңына дейін аяқтау көзделуде. Жалпы, жобаның құны шамамен 800 млн. теңгені құрайды, – деді сала басшысы.
P.S. Иә, сол жағалауда бой көтеретін ғимараттар мұнымен шектелмейді. Құрамында онкологиялық бөлімшесі бар 300 орындық ауруханамен 7 мың орындық стадион, ауқымды базар секілді маңызды нысан жұмысы – алдағы жоспар. Тек сол жағалаудағы құрылыс сапасы назардан тыс қалмай, қадағалау жүйелі жүргізілсе, жобаның сәтті жүзеге асқаны.
Е.ЯКУДАЕВ
Жылдам ақпарат алу үшін Facebook, Instagram желілері мен Telegram каналымызға жазылыңыз!